Biblioteket - igjen...

Her om dagen skreiv eg om kor fint det er å kunne låne bøker på biblioteket. Og det er fint. Etter at internettet har fått oversikt over hyllene kan eg bare logge meg inn på "mappa mi" og registrere bøker eg har lyst til å lese, etterkvart som eg les om dei i dei mange bloggane og avisene og dei andre mediene kor eg les om bøker. Eg liker det.

Likevel sit eg her nå, med eit slags problem. For i løpet av våren har eg reservert ein del bøker, med lange ventelister, blant anna Thomas Espedal si bok Imot kunsten, Kjersti Annesdatter Skomsvold si bok Jo fortere jeg går, jo mindre blir jeg, Utrenskning av Sofi Oksanen, De fattiga i Lodz av Steve Sem-Stenberg, Børnene av Ida Jessen og Påskeparaden av Richard Yates. I løpet av våren har eg vore inne og skjekka kor mange det er framføre meg i køen med jamne mellomrom, og det har gått sakte men sikkert frå over 80 og ned til ingen.

I slutten av veke 22 og begynnelsen av veke 23, fekk eg 6 epostar frå biblioteket: "Boken du reserverte kan hentes på Bjerke filial", stod det. I alle saman. Og alle bøkene har venteliste vidare, så eg skjønte raskt at eg måtte lese fort og mykje med ein gong. Men eg fekk ikkje lese fort og mykje med ein gong, for eg skulle rette ein heil minnepinne full av tentamenar og sette ein haug med karakterar først.

Nå sit eg her og ser på bøkene. Lånetida er gått ut og eg innser at eg må stille meg bakerst i den nye køen dersom eg skal få lese Imot kunsten av Thomas Espedal. Eller kjøpe boka.

Feriedikt

Nå tek lyrikkutfordringa "Lyrikk på ein søndag" ferie til august. Eg synest likevel det er litt fint å poste eit dikt i ny og ne, så innimellom dukkar det opp nokre feriedikt.

Her er eit frå den flotte diktsamlinga til Ingvill Solberg (også kjent som Lille Søster):

Hvis syltetøyet i kjelleren kunne snakke, ville det
fortelle om min mor.
Jeg spør: Var min mors hender triste der nede ved
bærbuskene var de raske, var de varsomme?
Den sure ripsen, den mørke solbæra, sukkeret og
syltepulveret, de så min mors ansikt.
Min mor sto ved kjelen hele kvelden og ble varm,
hele august måned luktet hun søtt.
Det ble mørkere om kveldene, og min far bar
syltetøyglassene ned i kjelleren.
Jeg spør: Var min fars hender varme?
(Frå Den yngste. 2010).

Den yngste er ei svært god diktsamling, som eg anbefaler alle å lese. Dikta er korte og kvardagslege, i eit enkelt språk. Dei aller fleste tekstane er knytta til relasjonar i familien og søskenflokken, som vi kan kjenne oss igjen i.

Den yngste er ei diktsamling som fortener å bli lesen!

Betre død enn homofil

Arnfinn Nordbø
Betre død enn homofil
Det norske Samlaget. 2009.
200 sider



Arnfinn har vekse opp i eit trygt, men konservativt miljø knytta til eit NLM-bedehus på Randaberg utføre Stavanger. Foreldra, som var glade i han og søskna, var aktive på bedehuset og ungane var der fleire dagar i veka. Dei fekk spele fotball og gjere andre ting, så lenge det ikkje gjekk på bekostning av det å gå på møte, og over TV'en hang eit bilete av Jesus, slik at dei ikkje skulle gløyme kva som var viktigast, når dei såg på TV. Arnfinn veks opp, han og broren begynte å reise rundt og synge på bedehusa i regionen, og dei gav ut to CD'ar som solgte godt. Etterkvart var han også med på å stifte ein heim for gatebarn i Ukraina. Han samla inn pengar og la grunnlaget for stiftinga av denne heimen, som var underordna den konservative organsiasjonen NLM. Heile dette miljøet blei Arnfinn utstøtt frå, då han stod fram som homofil.

For den trygge oppveksta til Arnfinn var også prega av skam og skuld og vonde kjensler. Han er homofil, men han har lært at å vere homofil er synd. Boka handlar om reaksjonane Arnfinn får, når han fortel dei rundt seg at han er homofil, og ikkje vil bli helbreda for dette, slik dei foreslår. Foreldra tar det tungt.

Betre død enn homofil er ei sterk historie, om kor vanskeleg det er å vere annleis i visse miljø. Det er lett å vere fordømmane ovanfor dei som ikkje tolererer dei som er annleis. Det er lett å sjå ned på dei konservative kristne og kalle dei "mørkemenn" og snakke om "haldningar frå steinalderen", slik vi ofte har sett i debatten omkring både ekteskapslova og debatten som gjekk då Nina Karin Monsen fekk Fritt Ord Prisen. Det blir ofte slik at skjellsorda haglar - i begge retningar. Og nettopp derfor er eg så imponert over den varsomme måten Arnfinn Nordbø skriv om reaksjonane frå familien. For sjølv om det er sjokkerande at ei mor kan seie til sonen sin at det ville vere lettare å akseptere at han var død, enn homofil, viser Nordbø stor respekt for familien og deira haldningar og verdiar gjennom boka. Han seier at han meiner dei tek feil, men han seier dette på ein varm og respektfull måte - utan å rakke ned på dei:

Dette at eg var homofil var det tyngste som hadde skjedd mor og far. Ingenting hadde vore vondare. Det var så sårt at dei begge til og med meinte det ville vore betre å hørt at eg var død enn homofil. Først sa mor det, seinare har far gjenteke det. Grunnen til at det er så vondt for dei er at dei trur eg går til helvetet om eg lever som homofil. Dei ønsker sjølvsagt ikkje at eg skal hamne der, men dei er overbeviste om at det er dit eg er på veg. Derfor må dei prøve å stanse meg før det er for seint. Ingen må tru at mor og far handlar som dei gjer av hat eller vondskap. Det er faktisk omsorg og kjærleik som ligg bak. For dei trur at Gud sender to menn eller to kvinner som elskar kvarandre, til helvetet. Dette trur dei så sterkt at det overskygger alt anna. Derfor ville det vore lettare å høre at eg var død enn homofil. Då ville eg i alle fall vore i himmelen nå.
Det dei sa var sjølvsagt svært vondt for meg som sonen deira å høre. Ingen ting eg har hørt desse åra, har såra meg meir enn dette. Det er ikkje bare mor og far som har sagt dette, men det er ekstra sårande å høre slikt frå sine eigne foreldre. Der og då følte eg meg ikkje elska. Eg følte meg ikkje ønska, ikkje verd nokon ting. Eg ønskte bare å få døy. "Kvifor må eg vere her på jord, Gud? Kan eg ikkje få døy? Eg vil ikkje leve. Mor og far føretrekker med død framfor den eg er!" Slik følte eg det, og slik ropa eg fortvila til Gud, aleine på hybelen min i Oslo. Aldri har eg gråte meg så sårt i søvn som denne oktobernatta i 2005. Og aldri har nokon såra meg så, verken før eller seinare.
s. 60-61

Denne nyanserande framstillinga som Nordbø presenterer i boka si, er med på å gjere boka så god som ho har blitt. Boka blir noko meir enn ein bitter son si forteljing om eit øydelagt forhald til foreldra, ho blir eit nytt og verdifullt bidrag til ein debatt, som til tider kan sjå ut som han er fastlåst i eit svært negativt spor. Og i tillegg er det ei sann historie, om korleis det kan vere å vere annleis i einskilde miljøer på vestlandet, framleis.

Betre død enn homofil er ei bok det er sterkt å lese. Eg er ein såpass kresen lesar, at eg kan ikkje la vere å leggje merke til at ho kunne ha trengt ein runde eller to ekstra med språkvask og redigiering, men likevel: Historia til Arnfinn Nordbø er viktig. Det er flott at han har fortald henne, og eg meiner ho er verd å lytte til, ikkje minst fordi ho er skriven på ein slik respektfull og nyanserande måte.

Denne boka har også Elin og Kristin blogga om.

Biblioteket

Då eg var lita var eg veldig glad i biblioteket. Eg fekk lov å gå dit etter skulen, og sitte og bla i bøker. Ein gong eg og venninna mi gjekk aleine, kom vi heim med over 20 bøker kvar, og etter det fekk eg ikkje lov til å låne meir enn 5 bøker kvar gong. Vi budde i ei lita bygd, og då vi flytta til ein større by kor det var lengre til biblioteket, var dette noko av det eg sakna mest - å kunne gå til biblioteket aleine. Foreldra mine køyrde meg gjerne, men då hadde eg opptil 20 minutter på meg til å finne bøkene eg skulle ha. Eg måtte vente nokre år før eg fekk lov til å sykle eller ta buss, dei tre kilometrane til biblioteket. Men då eg endeleg var gammal nok, kunne eg sitte i timesvis - anten å lese, eller å gjere lekser.

På eit eller anna tidspunkt begynte eg å samle på bøker sjølv, og då eg flytta heimefrå hadde eg fleire hyllemeter med bøker eg drog med meg frå hybel til hybel. Flyttelassa blei stadig tyngre, takka vere inn-og utmeldingar av diverse bokklubbar, mamutsalg, loppemarknad og antikvariat. Eg klarer ikkje la vere å kjøpe bøker. Etter ei stund utvikla denne trangen til å kjøpe bøker seg til eit stadig sterkare behov for å eige bøker - finne dei fram igjen og bla i dei, lese avsnitt om igjen og bla litt i dei. Dette påverka mitt forhald til biblioteksbøker. Men klimakset i min aversjon mot biblioteksbøker oppstod då eg ein dag las ei bok kor sidene var klistra igjen av ei svært illeluktande og motbydeleg væske. Det var kvalmande og ekkelt! Og etterkvart begynte eg å mislike dei, særleg viss dei verka veldig møkkete - eg klarte ikkje lese møkkete biblioteksbøker på senga, utan å tenke på kva folk kunne ha finne på å ta i medan dei las bøkene.

Dei siste åra har vi budd i eit oppussingsprosjekt, kor alle overflødige gjenstandar er pakka ned. Dette har gått ut over boksamlinga mi. Det er unødvendig å samle på bøker, så lenge bøkene bare blir fulle av byggjestøv. Skattejakting i antikvariat og på loppemarknad har blitt nedprioritert, og eg har gått tilbake til å låne bøker på biblioteket igjen. I det siste har eg til og med klart å lese møkkete biblioteksbøker på sengekanten. Biblioteket er flott. Eg liker det. Særleg etter at internettet inntok hyllene deira, og eg bare kan klikke meg inn og reservere bøker etterkvart som eg les om dei i bloggar og andre medier. Det er også veldig koseleg å hente bøker på biblioteket, og merke at ho eine som jobbar der legg merke til det eg har reservert og gjerne snakker varmt om boka eg gleder meg til å lese. Samtidig har eg ei lang liste bøker etterkvart, som eg har lese og levert tilbake, men som eg vil kjøpe, slik at eg kan bla i dei. Eg må bare vente til eg får eit rom til boksamlinga mi.

Eg drøymer nemleg om mitt eige "bibliotek". Eg kjem neppe lengre enn til eit kombinert gjesterom og arbeidsrom, med bokhyller langs heile veggane, og god plass til ei stadig aukande boksamling. Men likevel, det skal vere eit rom fullt av bøker. Og med ein godstol til å lese i og kanskje eit lite bord til tekoppen og vinglasset. Eg gleder meg allereide. Og i mellomtida les eg bibliotekbøker og leitar etter fine bokhyller i interiørblader.

Lyrikk på ein søndag - L

1. I litteraturteorien snakkar ein gjerne om den lingvistiske vendinga, ei vending som har grunnlag i sveitsaren Ferdinand de Saussure sitt arbeid. Saussure har saman med seinare lingvistar vist at språket er arbitrært og konvensjonsbestemd. Det vil seie at det ikkje er nokon samanheng mellom kva bokstavar eller lydar eit ord er bygga opp om, og betydninga til ordet. På same måte som som det ikkje er nokon samanheng mellom teiknet si "materielle" uttrykksside og teiknet si "andelege" innhaldsside, er det heller ikkje nokon samanheng mellom språk og verkelegheit. Dette har lagt grunnlag for ei rekke teoretiske retningar gjennom det 20. århundre, med dekonstruksjonen som i yttste konsekvens konkluderer med at det er inga samanheng mellom språk og verkelegheit, ergo kan ikkje språket seie noko om verkelegheita.

Dette er ei ganske grov forenkling av innhaldet i dei lingvistisk inspirerte litteraturteoriane, men likevel ei skisse. Kva tankar gjer du deg, om forhaldet mellom språk og verkelegheit?

2. Ordet lyrikk kjem frå det greske ordet lyros, eller lyre. Frå antikken og fram til rennessansen var lyrikkomgrepet knytta til sangbar diktning, og musikalsk framføring. (Etter Litteraturvitenskapelig leksikon s. 146). Det er først i moderne tid at lyrikk er blitt knytta til skriftleg diktning, men vi bruker jo framleis omgrepet lyrikk også om songtekstar. Presenter ein songtekst, som også fungerer som lesetekst.

3. Og så til den klassiske oppgåva, som kjem med kvar bokstav: Presenter eit dikt av ein diktar på L.

----------------------------------------

1. Eg trur samanhenga mellom språk og verkelegheit er undervurdert i moderne lyrikk. Lingvistikken si vektlegging av det arbitrære i relasjonen mellom teiknet sitt uttrykk og teiknet sitt innhald, har ført til at litteraturteorien har blitt litt blenda av all mangelen på samanheng, og gløymd å sjå på dei samanhengane som faktisk er. Men særleg i lyrikken er det mange eksempler på språk som blir brukt på ein slik måte at dei nettopp illustrerer samanhengen og likskapen mellom språk og verkelegheit. Eit velkjent eksempel på slik språkbruk, kor språket peikar på verkelegheita finn vi i diktet "Regn" av Obstfelder. Her brukar diktaren meiningslause lydar, som er dei same lydane som dei regnet verkeleg lagar. Dette er eit svært tydeleg eksempel, men vi finn andre og mindre eksplisitte eksempler på det same, i svært mange dikt, kor rimstruktur, ordlydar og rytme påverkar lesinga og gir assosiasjonar til verkelege fenomen utover dei tilfeldige samanhengane.

2.
Då eg var yngre var eg veldig glad i Sigvart Dagsland sine songar, og ein av dei "Se så lykkelige de e", gjorde sterkt inntrykk på meg då han var ny. Lenge hadde eg gløymd teksten, men for ikkje så lenge sidan begynte eg å nynne på denne songen igjen. Og teksten er verkeleg til ettertanke, og godt egna som lesetekst:

"Se så lykkelige"
Tekst og melodi: Sigvart Dagsland

På benken sidde den gamle mannen,
ein liden stond har han slått seg ner.
Hans blikk e klart og hans minner e mange...
Så mange år har rent ut i sanden
så mange ansikter glidd forbi
kan tidå blenda og ta te fange?

då ser han et par som går
så tett og hånd i hånd
og han drømme seg bort om kordan det sko vært;

Se så lykkelige de e',
han holle hånden og hu går med,
Se så lykkelige de e',
la meg oppleva lykken ein gang te...

Hånd i hånd går de rondt i parken,
blikket stivt retta framfor seg,
nå e det slutt, det gjekk bare nesten...
Hu slår øynene ner mod marken;
Det va'kje dette hu hadde tenkt,
den gang han kom på den kvide hesten...

Då ser de ein kar som går
med så lette og fine steg
og de drømme seg bort om kordan det sko vært;

Se så lykkelige han e',
han har framtiden foran seg,
Se så lykkelige han e',
la oss leva forventningsfullt...

Han drive rondt imellom trærne
han e i trøbbel heilt te knærne
og ser ingen veier ud.
Øynene flakke då han snur seg
og då ser han ein gammel mann
på ein benk, og då tenke han;

Se så lykkelige...
Se så lykkelige han e,
la meg arva han visdom.
Se så lykkelige han e
han e klok, vett ka livet e.
Se så lykkelige han e
la meg arva han visdom
la meg arva han visdom
og leva ein gang te.

3.
Eg held meg i sjangeren songtekstar, i dag, og vil gjerne presentere ein av Lars Lillo-Stenberg med det same. Eg liker tekstane hans, og eg liker dei særleg godt når dei blir sunge med den svært så karakteristiske stemma hans.

"Sveve over Byen"
av Lars Lillo-Stenberg

Hvis du er så trett av livet
At pent vær får deg til å sitte inne
Så vet jeg godt hvordan du har det
Det kunne vært meg

Hvis du ligger i sengen din
Og er sliten og trett fordi du må sove igjen
Så vet jeg godt hvordan du har det
Det kunne vært meg

Jeg ønsket å fly ned trappen og ut på gaten
Og opp i luften
Høyt over hus og trær
Jeg steg til værs og så ned på byen

Så håpet jeg å se at mitt eget liv
Var uten særlig verdi
Og hvis det var så kunne jeg
Sveve og bli fri

Jeg ønsket å fly ned trappen og ut på gaten
Og opp i luften
Høyt over hus og trær
Jeg steg til værs og så ned på byen

Grusomt og velskrive

Akkurat nå les eg Sofie Oksanen si bok, Utrensking. Det er så fælt å lese og samtidig så godt skrive, at det nesten er vanskeleg å vere lesar.

Vest-Estland 1992
Bylten lå på samme sted under bjørkene. Aliide gikk nærmere med blikket festet på den, men undersøkte samtidig om noen andre var å se. Bylten var ei jente. Sølete, fillete og skitten, men like fullt ei jente. Ei fullstendig fremmed jente. Et menneske av kjøtt og blod, ikke noe himmelsendt framtidsvarsel. På de brukne neglene satt det rester av rød lakk. Striper av maskara og slappe permanentlokker lå nedover kinnene, hårlakken syntes som små kuler, og et blad fra sølvpilen hadde hengt seg fast i den. Håret var grovt av bleking, fettet og mørkt ved hodebunnen. Under skitten var ansiktshuden som et overmodent glasseple, på den tørre underleppa strittet små hudfiller, og mellom dem var leppa opphovnet, tomatrød og unaturlig skinnende blodfull, det fikk skitten til å se ut som en hinne, noe det gikk å tørke vekk liksom voksbelegget på et eple som har hengt ute i kulda. Det hadde samlet seg lilla farge i foldene på øyelokkene, og det var rakninger i den svarte, gjennomsiktige strømpebuksa. Den var tettstrikket og prima, hadde ingen utposinger ved knærne. Opplagt av vestlig kvalitet. Materialet hadde bevart glansen til tross for søla. Den ene skoen hadde falt av. Det var en tøffel med gråslitt nuppete flanellfôr og et hull ved
hælen. Rundt kanten var det festet en dekorasjon som nå var vrengt opp til en lang rekke hundeører, en sikksakkbord i imitert skinn, og et par forniklete nagler. Aliide hadde hatt maken. Da de var nye, hadde pynten vært mildt lysebrun, og fôret mykrosa som sidene på en ren grisunge. Tøffelen var et sovjetisk produkt. Kjolen? Vestlig. Trikotstoffet var av altfor god kvalitet til å være innenlandsk. Og slike belter var det ikke andre steder enn i Vesten. Sist Talvi var på besøk fra Finland, hadde hun et sånt strikkbelte. Til Aliide sa hun at de var på moten, og motegreier var noe dattera forsto seg på. Aino hadde fått et liknende belte i en hjelpepakke fra kirken, selv om hun ikke hadde bruk for det, men når hun fikk det gratis, så – finnene hadde råd til å sende nye klær også i innsamlingen. Pakken hadde ellers inneholdt en anorakk og T-skjorter, snart skulle hun gå og hente mer. Kjolen til jenta var riktignok altfor fjong til at den kunne være hjelpesending. Og jenta var ikke herfra.
Ved hodet lå det ei lommelykt. Og et sølete kart. Munnen var halvåpen, da Aliide bøyde seg nærmere, kunne hun se tennene. De var altfor hvite. I den hvite tanngarden satt det en lang rekke grå plomber.

Eg les vidare.

Mathea Martinsen frå Haugerud

Kjersti Annesdatter Skomsvold
Jo fortere jeg går, jo mindre er jeg
Oktober forlag, 2009.
124 sider


Jo fortere jeg går, jo mindre er jeg er ein roman eg la merke til då eg las gjennom haustlista til Oktober. Eg synest tittelen er så utruleg fin, og har lenge sagt at den boka skal eg lese, bare fordi ho har ein fin tittel. Eg har likevel brukt litt tid på å komme så langt at eg fekk tak i boka, og i mellomtida har Kjersti Annesdatter Skomsvold vunne Tarjei Vesaas debutantpris, og hausta mange godord for debutromanen sin. Etter å ha lese boka kan eg ikkje seie anna enn at ho fortener alt saman!

Mathea Martinsen er ei einsam gammal dame med som ventar på å døy. Ho har vore usynleg store deler av livet. Sjølv ikkje då ho i skulegården blei truffe av lynet to gonger og overlevde, blei ho lagt merke til av andre enn Epsilon, som skulle bli ektemannen hennar. Tankerekkjene hennar er prega av ei ambivalens, ho sliter med ei form for sosial angst. Ho våger ikkje snakke til personalet i butikken og er redd for å treffe naboen i oppgangen. Då burettslaget held dugnad, blir ho inne og bakar rundstykker til dei som arbeider, men ho våger ikkje gå ut og servere rundstykka ho har baka. Samtidig vil ho så inderleg gjerne bli sett og hugsa for ettertida.

Boka har eit leikande og humoristisk språk, noko som gjer Mathea Martinsen sine refleksjonar om kvardagen og livet og døden til noko unikt, sjølv om tematikken gammal, einsam dame er langt frå ny. Men språket gjer at einsemda blir skildra på ein ny måte, med ei svært enkel og til tider litt naiv stemme, slik vi ser i dette utdraget, kor Mathea gjer eit forsøk på å bli hugsa for ettertida:

Jeg har kommet et skritt videre i livet, men jeg må ta enda et. Man kan ikke stå stille, da ender man opp i dvale og før du vet ordet av det har livet forsvunnet mellom fingrene på deg. Jeg må ringe Opplysningen og spørre etter Mathea Martinsen fra Haugerud, for kanskje de har statistikk over de mest etterspurte og høyest elskede menneskene i landet. Opplysningens topp-ti, og jeg akter ikke å sitte her muggen over å ikke være på lista. Jeg akter å gjøre noe med det.
Jeg øver med øverste halvdel av ansiktet i speilet, jeg spør etter Mathea Martinsen fra Haugerud, fort og sakte, emosjonelt og likegyldig, med og uten pannelugg. Til slutt har jeg replikken inne.
(s. 87)

Kjersti Annesdotter Skomsvold fortener alle dei lovorda ho har fått. Dette er ein roman som lever opp til forventningane.

Snart ferie

Eg trudde livet skulle bli stappfullt av fritid, så snart eg fekk masteroppgåva mi ut av verda. Det eg hadde gløymd å tenke på, var at så snart oppgåva gjekk i trykken, fekk eg 60 tentamenar og 30 bookreports som skulle rettast og karaktersettast, saman med 30 prøvar. Medan eg satt og retta for harde livet, kom spes-ped-ansvarleg og etterlyste halvårsrapportar for elevar med tilpassa opplæring, som skulle vore inne for to dagar sidan. Og då eg endeleg trudde eg var ferdig og kunne puste letta ut, fekk vite at eg bare var dagar unna siste frist for å sette terminkarakterar. Det var først på fredag, då eg var ferdig med alt, at eg fann ut kor eg skulle leite for å finne alle datoane.

Eg var nemleg så heldig å få eit to månadars vikariat på ein barne- og ungdomsskule, medan eg dreiv og søkte jobb. Og det har vore spennande, lærerrikt og veldig utfordrande. Men eg har ikkje hatt mykje fritid, og så lenge eg er sterkt plaga med allergi, har den vesle fritida eg har hatt gått med til å sove.

Nå kjenner eg at det skal bli veldig fint med 9 veker ferie. Eg har jo til og med fått lønn i juni, noko som er nytt av året.

Eg har likevel klart å halde liv i lyrikkutfordringa, men eg skammar meg litt over at eg ikkje har hatt overskot til å svare på kommentarar og besøke alle dei spennande bloggane eg vanlegvis pleier å lese. I dag har eg sitte med google reader og bladd igjennom over tusen postar i alle dei fine bloggane eg les, og eg har funne mykje inspirasjon til lesestoff eg vil lese i sommar.

• Thauke gir ei god presentasjon av Uwe Tellkamp si bok Tårnet, denne veka. Dette er eit forfattarnamn eg tidlegare har lese mange godord om, hos Ingrid, og begge desse bloggarane har vist seg å komme med tilrådingar som har falt i smak tidlegare.
• Ingrid gir også gode smakebitar frå Ingeborg Bachmann si bok Malene. Bachmann er ein forfattar eg har vore nysgjerrig på, sidan ein av mine medstudentar har skrive masteroppgåva si om henne.
• Labben presenterer The New York Trilogy av Paul Auster, ein forfattar eg har blitt veldig glad i. Også denne trilogien står på lista mi over bøker eg skal lese i sommar.
• Karin snakkar varmt om Fred Uhlman si bok Forsoningen, det er ei bok ho ikkje finn eit passande adjektiv til å beskrive. Det betyr vel bare at ho må lesast.
• Eg har også nyleg henta Utrensking av Sofie Oksanen på biblioteket, etter nokre månadar på venteliste. Denne boka har Liv lese den siste veka, og ho gir meg høge forventningar.
• Solgunn skryter også av ei perle av ein for meg ukjend forfattar, Gøhril Gabrielsen.
• Lyran informerer om at Barbara Kingsolver har vunne Orange-prisen. Eg har lenge hatt lyst til å lese The Poisonwood Bible, som mange har snakka varmt om, og nå står også Lacuna på leselista mi.

Nå gjenstår bare 2 undervisningsdagar, ein elevavslutningsdag og ein opprydningsdag. Også kan eg avslutte veka med ein god tur til biblioteket, før ein lang og - om eg skal få seie det sjølv - velfortent - lærarferie.

Lyrikk på ein søndag - K

1. Konkret poesi er eit omgrep som blir brukt om diktning som framstiller ei bestemt visuell form, med bruk av typografiske og grafiske hjelpemiddel. Det er også eit omgrep som blir brukt om dikting som er prega av konkrete bilete, ikkje abstrakte omgrep.
Presenter eit dikt som kan representere ein av desse to formene for konkret poesi.

2. K for Kjærleik. Presenter eit dikt kor kjærleik er eit sentralt motiv.

3. Presenter eit dikt av ein forfattar på K.


---------------------
1.
Apollinaire sine Calligrammes er blant dei mest kjende og mest fascinerande figurdikta.
Teksten i figuren beskriver du-et under stråhatten, auga, nasen og munnen.

reconnaise-toi
cette adorable personne c'est toi
sous le grand chapeau canotier
oeil
nez
la bouche
voici l'ovale de ta figure
ton cou exquis
voici enfin l'imparfaite image de ton buste adore
vu comme a travers un nuage
un peu plus bas c'est ton coeur qui bat

2. "Metope" av Olaf Bull er eit vakkert kjærleiksdikt.

Dig vil jeg ømt i rytmer nagle fast!
Dig vil jeg dypt og blivende bevare
i digtets evige, unge alabast!
Du solbevægede sværmerske! Med panden
pikelig vendt mod kveldens bleke guld,
vender du mildt en himmel mot en annen,
likesaa lys og øm og løndomsfuld!
Gjerne ga jeg min verdens vers tilhope,
hadde jeg magt til ét: at hugge ind
i mindets trodsige sten en myk metope
over dit vare, omridsømme sind!

Vi vandrer i fugtig fjæresand! Du lytter
til sommersjøens luftige bølgesprut!
Vi føler det fromt, at kveldens stilhet flytter
sin tonende grændse altid længer ut!
Det kimer af falmet lyd, som glir tilbake
bak rødmende lunde, gyldne kirkespir —
og luftens lysende bølger synker svake,
som bækker af sol fra bjærgene, som blir!

Aaserne blaaner. Stjernerne er nære!
De siste skyer skynder sig hjem tilkvelds!
Engen har andagt — op af luftens fjære
stiger Arcturus! Lindt, bag graastensgjærdet,
aander en vind i rugens sølvgraa pels!
Gjennem dit blik en varm og dyb beaandning —
midt i et mulm af blaat kan øiet faa
et drivende stænk, en fugtig glans af honning,
og stille spør jeg dig «Ven — hvad tænker du paa?»

«Jeg tænker paa kvelder som denne, jeg ikke faa lov til at leve —
paa modne marker, som bruser af korn, uten mig!
Paa rørende, lette smaating: Aks, som knækkes,
veier i sjøen, bleke seil derute,
bølger, som strømmer mot stranden uten mig!
Hverdagen, ven, som mildt blir ved bak graven,
tænker jeg paa, og alle de dype, blaa,
kommende kvelder her i sommerhaven,
uten mit sind mot dit, tænker jeg paa!

Det hele fylder mit øie som en taare,
jeg, ensom og angst og arm, skal graate snart!
Alle de ting, som nu ikveld er vore — —
om faa, berusende aar staar stunden fore,
da taakerne glir, og øiet kan se klart!
Aa, elskede, se hvor dyb og sort en fjære!
Saa underlig stranden blev, da vandet faldt!
Mon rædslens kveld er fjærn, da vi skal være
en styggere strand end dén, forladt af alt?

Allikevel er det et sødt og saligt under,
at engene her, med korn og krat og trær,
og bjærgene bak, saa dybt som blikket bunder,
dugges saa sødt af vore smaa sekunder — —
bare den bjærken dér, hvor vor den er!
Og skigarden da! Den gamle redskabsvognen
ligger i græsset støt og stadig staar
de svære hesjestængerne op i rognen,
og grøften er grøn som før, i alle aar!

Aa, ven, lot gravenes dyp sig vildt besværge,
vilde jeg bli til vangen her, med hø,
til bjærken dér, med stjerner i, og bjærget,
bare for slik, paa annen vis, at værge
den hellige haven vor, for dét: at dø — —!
Ta om mig, ven, og hold mig! Saan at trykkes
er snart det eneste glimt af haab, jeg vét —
den hastige, hete straalestund, det lykkes
at vække i mig en annen evighet!»

Og jeg, en levende mand, paa jorden hjemme,
en tydelig mand af kjød, fra taa til top,
kan, svimmel og sky, i favnen min fornemme
noget, som bare er blik og sind og stemme,
i smertelig angst og anelse løst op!
Du ensomme! Alt, jeg kan, er stumt at stryke
dit duftige haar, med haanden din i min —
og øie til øie saan, staar Pan og Psyke
foran et hav af korn, i stjerneskin!

3. Karin Boye har skrive mange vakre dikt. Blant anna
"Många röster talar"

Många röster talar.
Din är som vatten.
Din är som regn,
när det faller genom natten.
Sorlar lågt
sjunker trevande,
långsam, tveksam,
kvalfullt levande.

Skälver som en grund
bakom alla ljud,
sipprar och silar
mot min hud,
sveper sig lent,
sluter mig inne,
fyller mina öron
med viskande minne.

Jag vill sitta tyst
där jag inte kan störa dig.
Jag vill bo och leva
där jag kan höra dig.
Många röster talar.
Genom dem alla
hör jag bara din
som ett nattregn falla.

Ein nyoppdaga favorittforfattar!

Richard Yates
Påskeparaden
Originaltittel: The Easter Parade
Omsett av Agnethe Øye
218 sider
Oktober - 2010


Inspirert av Ingrids boktankar har eg fått lyst til å lese Richard Yates. Og sist eg var på biblioteket fann eg den nyleg omsette Påskeparaden i hylla. Den første setningen i boka er:

Ingen av Grimes-søstrene skulle få et lykkelig liv.

Også får vi følgje søstrene Sarah og Emliy Grimes, frå oppveksta på 1930-talet saman med den smånevrotiske mora Pookie, som stadig flytter til ein ny og betre bustad, slik at søstrene ikkje får slå seg til ro nokon plass. Faren skriv overskrifter i The Sun, og er den store helten til jentene, men dei treffer han sjeldan. Sarah gifter seg med ein semibritisk "gentlemann", og flytter til eit herskapshus på ein plass utafor allfarvei, kor ho lever livet som husfrue og mor til tre gutar bak ei flott fasade. Emily får eit stipend, studerer engelsk og blir intellektuell. Ho slår seg ikkje til ro med nokon mann, men går frå det eine forhaldet til det andre, og finn heller aldri nokon jobb ho slår seg til ro i, i New York.

Dette er ei velskriven bok om liva til dei to kvinnene. Eg blir oppslukt av boka, lever meg inn i denne realistiske fortellinga og får sterk sympati for søstrene. Samtidig lar Yates sin skrivemåte meg halde ei viss distanse til desse kvinnene, gjennom den tidvis gode ironien som blir bygga opp i teksten. Påskeparaden er både trist og tragisk, og samtidig full av humoristiske skildringar.

Takk til Ingrid, som introduserte Yates for meg.

Lyrikk på ein "søndag" - J

1. Det er juni månad og forsommarstemning. Presenter eit dikt som passar til denne årstida.

2. Presenter eit dikt av ein diktar på J.

3. Georg Johannessen var diktar og retorikkprofessor ved Universitetet i Bergen. Han var kjent for å kritisere den litterære institusjonen, og særleg det store fokuset på hermeneutikk og fortolkning som for mange blir knytta til lyrikklesing. Han ville sjølv skrive gåtefullt og stille krav til lesaren, og hans eigne dikt skulle ikkje nødvendigvis ha ein klar og tydeleg bodskap.
Korfor les du dikt? Er det viktig for deg at diktet reiser spørsmål eller at det gir svar?

-----------------------

1. "Junikveld" av Hans Børli

Vi sitter i slørblå junikveld
og svaler oss ute på trammen
Og alt vi ser på har dobbelt liv,
fordi vi sanser det sammen.

Se - skogsjøen ligger og skinner rødt
av sunkne solefalls-riker.
Og blankt som en ting av gammelt sølv
er skriket som lommen skriker.

Og heggen ved grinda brenner så stilt
av nykveikte blomsterkvaster.
Nå skjelver de kvitt i et pust av vind,
- det er som om noe haster..

Å, flytt deg nærmere inntil meg
her på kjøkkentrammen!
Den er så svinnende kort den stund
vi mennesker er sammen.

2. Eg vil gjerne presentere eit dikt av Ann Jäderlund, som dessverre ikkje fekk Nordisk Råds Litteraturpris for diktsamlinga Vad hjälper det en människa om hon häller rent vatten över sig i alla sina dagar.

Går man förbi

För djupt går man förbi. För djupt för att vara färdig.
Man får inte komma för nära. För langt in. Man ser
ingenting då. Tror man av varandra. Man får inte
hänga vid ögonen. Inte en kort stund ens om det är
för djupt. Inte glo om det är för länge. Och inte sända
ut lukter. Man kan bränna sig på sig själv.

3. Eg tenker at Johannessen sin kritikk av den litterære institusjonen var legitim då han blei reist, men eg har inntrykk av at det er ei åpnare haldning til lyrikk som er under utvikling. Det er meir legitimt å like diktet på grunn av stemma eller stemninga, og ikkje vere så fokusert på bodskapen. Og det synest eg er flott. Samtidig synest eg det er viktig at vi ikkje mister bodskapen heilt av syne, for så lenge diktet er tekst, vil det alltid bety noko. Og det må fasthaldast, sjølv om ein er åpnare for andre impulser enn eit strengt fortolkningsfokus.

J-en

Eg veit ikkje om det er eg som er tett i pappen av allergi og sløv av medisiner denne helga, eller om det verkeleg er slik at J er ein vanskeleg bokstav å spinne spørsmål rundt. Eg har gjort meg nokre tankar i løpet av helga, men eg har ikkje klart å komme opp med tre gode j-spørsmål heilt ennå. Så tek ein dag ekstra og utvidar tenkinga mi til å gjelde j-lyden (altså gj- hj- og andre bokstavar som blir uttala med j-lyd). Også håper eg mine lesarar er har tålmod med meg og kan vente til i morgon med å få denne vekas utfordring.