Jonas Hassen Khemiri

Ett öga rött
Norstedts Förlag 2003
252 sider


Ett öga rött har blitt karakterisert som den store svenske innvandrarromanen. Dette er litt øydeleggjande for meg når eg skal lese boka. Ein slik karakteristikk skapar forventningar. Når eg begynner å lese boka med forventningane "store svenske innvandrarromanen" ender eg opp med å sjå etter kva som gjer romanen til ein "innvandrarroman". Dersom ein leser boka med dette innvandrarperspektivet er det lett å miste fleire av dei andre perspektiva i boka av syne. For Ett öga rött er så mykje meir enn ein "innvandrarroman". Det er ein roman om å vere tenåring i Stockholm. Det kunne like gjerne vore ein roman om å vere tenåring i Oslo, men nå har Khemiri lagt handlinga til Stockholm. Det er ein roman om ein gut som leitar etter identiteten sin og som skriver om det han opplever i løpet av ein haust.

Hovudpersonen, Halim, bur saman med faren som driver ein butikk i Stockholm. Han har fått ei skrivebok, ei raud bok med gullornamentikk, og i denne boka skriver han om kvardagen sin. Halim ser på seg sjølv som arabar, sjølv om han er fødd i Sverige og har vekse opp i Stockholm. Han foraktar dei arabarane som forsøker å bli svenskar og han foraktar den svenske integrasjonsplanen som skal ta i frå han den eigentlege etnisiteten hans. Faren har gitt opp kampen, han meiner det er viktig å vere god i svensk språk og at ein må jobbe og tene pengar for å klare seg i Sverige. Halim sitt mål er å bli den viktigaste revolusjonsinnvandraren i Sverige. Boka forteller om drømmer, både med symbolsk betydning og Halim sin lengsel etter å finne sin eigen identitet. Det er ein oppvektsroman, som fortel om ein gut med eit litt anna perspektiv enn dei fleste andre oppvekstromanar. Det er viktig bok som er verdt å lese for alle som omgås ungdommar med minoritetsbakgrunn. Men eg liker ikkje "innvandrarroman-stempelet". Eg synes det snevrar inn boka og gjer henne mindre enn ho eigentleg er.

Ett öga rött er kanskje mest kjent for at ho er skrive på såkalla "rinkebysvensk" - den svenske varianten av kebab-språket, der verbet aldri står på andreplass i setninga og slanguttrykk dominerer. Språket er ein viktig del av stemninga i ei bok, og det å lese denne gebrokne svensken er med på å teikne eit tydeleg bilete av Halim og forsterkar indentitetsforvirringa som hovudpersonen står midt oppi:

"I dag det var sista sommarlovsdagen och därför jag hjälpte pappa i affären. Först vi fyllde skyltfönster och klistrade rea-prislappar och sen vi plockade nya varor. På lagret det var fullaste kaos med dammhöger och spindelväv på hörnen. Jag hjälpte rensa och hittade en påse med gamla Turtlestermosar och kartongar med pincettar och nagelklippare. Också jag hittade massa bucklade tomteblossaskar ock längre in en gammal brandbil jag vann i skollotteri, det var länge sen (kanske i mellanstadium). Pappa ställde ut termos och brandbil och också han hängde några Snobbenhaklappar i skyltfönster. Jag sa det ble för fullt, men pappa sa det är viktigt allt syns utifrån. Sen han bad mig skriva text på pappskylt."

Det tok litt tid å komme inni denne skrivemåten, men etter at eg vende meg til å lese denne ordstillinga synes eg denne måten å bruke språket på fungerer veldig godt, i alle fall i denne boka. Ett öga rött er omsett til norsk, men eg er svært usikker på korleis denne omsettinga er. Ein kan sikkert få fram noko av same effekten på norsk, men eg foretrakk å lese ho på svensk. Det kan hende eg gjekk glipp av nokre slang-uttrykk, men det får heller bare vere.

Ett öga rött er som sagt ei god, og også ei viktig bok, som eg absolutt kan anbefale dykk å lese.