Dec 24, 2009

24. desember - Alf Prøysen

Nå avviker eg frå den opprinnelege planen om å presentere 24 dikt. Men her om dagen kom eg til å tenke på ei julehistorie, som eg var veldig glad i då eg var lita jente. Eg hugser at mor mi blei lei av å lese ho for meg, frå Barnas beste- samlinga. Men eg hadde likevel ein periode kor eg plukka fram denne, kvar gong det var tid for god-natt-lesing.

Den vesle bygda som glemte at det var jul


Høgt oppi åsen lå det ei lita bygd for seg sjøl.
Folk som bodde der var akkurat slik som andre folk i andre bygder.Noen var store,og noen var små;noen var flinke,og noen var late;og noen likte fiskeboller bedre en kjøttkaker,og noen likte kjøttkaker bedre enn fiskeboller.så de var nokså forskjellige, men når det gjaldt en ting,var de helt like alle sammen.
De var så fæle til å glømme.Og da glømte de de merkeligste ting,alle på en gang!En gang glømte de å ta på seg sko.Det hadde vært veldig varmt hele sommer'n,så alle hadde gått barbeint.Og da det ble høst,glømte de å ta på seg sko.
-Du verdens rike så kaldt det er nå da!sa de til hverandre.-Ja,jeg skjønner ikke åssen det skal gå hvis det blir kaldere enn det er nå,sa de.-Det blir verst når snøen kommer,sa de.
Og da snøen kom,gikk de barbeint ut og sa:-Å,nå må det være mange kuldegrader! Og slik gikk de og fraus.
Men så var det en dag det sto to kjerringer på et vegkryss og prata med hverandre og fraus på beina. Da fikk de se en guttunge som spurte smeden om hvorfor han skodde hesten,og da skjønte kjerringene at de hadde glømt å ta på seg sko.
Så sprang kjerringene hjem og tok på seg sko,og etterpå gikk den ene kjerringa i øst og den andre kjerringa i vest og fortalte folk hvorfor de fraus på beina.Og så tok de på seg sko allesammen.
En annen gang hadde de glømt å spise.De gikk flere dager uten mat,og tilslutt ble de sjuke alle sammen og måtte gå og legge seg og ringe etter doktor'n.Men han kunne ikke komme,for han hadde også glømt å spise, så han var like sjuk som de andre.
Men en dag doktor'n var på beina,kom det fram en musunge med en ostebit i munnen,og da skjønte doktor'n hva det var de hadde glømt.
Og så sto han opp og spiste,og etterpå reiste han rundt på sjukebesøk i hele bygda og sa at de bare hadde glømt å spise. Og så sto alle sammen opp og spiste,og så ble de friske igjen.
Men verst var det den gangen de glømte at det var jul.
Da det ble lille julaften,var det ingen som hadde gjort rent i huset og hengt opp reine gardiner, og ingen hadde funnet juletre,og i butikkvinduene var det ikke så mye som ei julenissemaske engang.Skoleungene sto på skolen å sang,og det fantes ikke så mye som en eneste smultring i en eneste kakeboks i hele bygda.
I ei lita stue aller øverst ibygda,like ved skaubrynet,gikk ei lita jente og tenkte og tenkte.Hu var bare fem år,og ellers så brukte hu å hoppe og danse og leke og ha det moro,men nå gikk hu bare og tenkte.Hu gikk inn i skauen og sto og så på de små granbuskene.
-Det er noe vi har glømt nå igjen,sa den vesle jenta til seg sjøl,-det er noe med ei lita gran,men jeg husker ikke hva det er.
Så gikk jenta inn i stua og fant ei saks og litt gråpapir.-Det er noe med ei saks også,tenkte jenta,-men jeg kan ikke huske hva det er.
Så gikk jenta på låven,og der fikk hun se et kornband som far hennes hadde hengt høgt under en takbjelke så musa ikke skulle få tak i det.
-Det er noe med dette kornbandet også,tenkte jenta,og så sto hu der og så seg omkring,og så fikk hu se den lange stanga som de brukte å ha juleneket på.
Og da husket den vesle jenta at det snart var jul!
-Å,det er jo lille julaften,det er jo lille julaften,ropte jenta og sprang inn for å fortelle det til mor og far,men de var ikke inne.-Å,åssen skal jeg få sagt fra til alle i hele bygda at det snart er jula?Åssen skal jeg få sagt fra til alle i hele bygda at det er lille julaften? sa jenta.
Hu prøvde ta den høge stanga og sette juleneket i toppen på den,men det greide hu ikke.Men så skjønte hu hva hu skulle gjøre!Flaggstanga!Hu skulle heise opp juleneket i flaggstanga!
Og det greide hu,og å fort veslejenta hadde gjort det,fløy en liten meis fra den øverste greina på den høgste grana så snøen raste nedover stammen.
-Hvor skal du,hvor skal du?kvitret de andre meisene som satt og halvsov innimellom greinene.
-Det er jul,det er jul,veslejenta har satt opp julenek!
-Vi blir med,vi blir med, sang de andre meisene og fløy avsted.
-Hvor skal dere hen,hvor skal dere hen? ropte spurvene som satt på telefontrådene.
-Det er jul,det er jul,veslejenta har satt opp julenek!sang meisene.
-Vi blir med,vi blir med, sang spurvene og startet på likt ifra telefontrådene så alle telefondamene fikk dotter i ørene.
Og akkurat da lettet alle dompapene fra nypebuskene i hagen.
Damene på telefonsentralen sprang bort til vinduet for å se hvor fuglene skulle,og da så de juleneket i flaggstanga.
Og damene til å ringe rundt i hele bygda og fortelle at de hadde glømt at det snart var jul.
Og folk til å bake og koke og steike,noen gjorde reint i huset,og noen hengte opp reine gardiner...og noen gikk ut i skauen og fant juletre...og noen pakket inn julegavene som de hadde gjømt unna før de begynte å glømme,og noen hengte opp julestjerner i vinduene...
Tilslutt klatret alle sammen i hele bygda opp i ei kjempediger balje som snekker'n hadde lagd mens de andre pyntet og gjorde i stand til jul,og så badet de alle på en gang...
Og akkurat da de var ferdige og hadde fått på seg reine klær, og mora til veslejenta i stua øverst i bygda sto og knyttet ei rød sløyfe i håret på henne...

Akkurat da ringte kirkeklokkene, og så var det jul!

Dec 23, 2009

Ferielesing

Eg har tatt meg fri i jula og eg treng å ferielese litt. Etter det mest intense halvåret eg kan hugse, kjenner eg at eg trekker mot det tanketomme og enkle. Eg er trøytt og sliten av all tenkinga, samtidig er eg rastlaus. Eg trenger nokre feriebøker, men ikkje kva som helst. Eg har lyst på ei eller to feriebøker som ikkje krev noko som helst av meg som lesar, anna enn at eg klarer å la meg engasjere av handlinga. Gjerne krim. I alle fall noko med mykje handling og lite rom for lesardeltaking. Det er det motsette av kva eg vanlegvis vel å lese, så eg har ikkje noko passande heime. Men nå er det det eg treng. Hovudet mitt har tatt ferie og tankane mine er i kvilemodus. Det kjennest godt. Eg har ikkje lyst til å tvinge tankane i gang igjen. Det er deilig å kjenne denne hangen til ro og til det enkle, ikkje minst nå som det er ferie og eg kan ta meg tid til det. Eg har lyst til å bare sitte stille, lese ei bok og plutseleg merke at det har gått nokre timar, medan eg har vore borte-vekk i ei eller anna spennande handling.

Dei siste dagane har eg lese to sider av Runway av Alice Munro og to sider av Kafka on the beach av Murakami. Også les eg dei same to sidene ein gong til. Også tenker at dette er jo god tekst, men eg hugser ikkje kva eg har lese. Også legg eg boka vekk, fordi eg veit at eg kjem til å vere meir opplagt seinare, og då er det dumt å øydeleggje ei eigentleg god bok, nå som eg ikkje er i humør til å lese denne. Eg har stått framføre bokhylla mi, og tenkt at eg har for komlisert litteratursmak. Det er dumt å ikkje ha ei bok til eit kvart humør liggjande. Og akkurat nå er eg ikkje i humør til å lese noko av det eg har liggjande.

Eg må ta meg ein tur til biblioteket i dag. Eg håper eg kanskje skal komme heim med ei Harry Hole-bok og den første Twillight-boka på engelsk. Sistnemnde er kanskje litt vel optimistisk. Kanskje den første boka til Johan Theorin. Eg likte Nattefokk. Kanskje eg finn ei bok av Elizabeth George eller P. D. James eg ikkje har lese. Eg håper å kunne finne noko eigna ferielesning. Biblioteket har ope fram til kl. 18 i dag. Det burde gi meg god tid til å finne ei eller to passande feriebøker.

I mellomtida tar eg gjerne i mot forslag til gode og engasjerande bøker, som ikkje krev noko av meg i betydningsdanningsprosessen.

23. desember - Bernhard S. Ingemann

Dagens dikt er ein sangtekst, til ein sang som av underlege grunnar har hamna mellom julesangane. Men han er minst like sterk i gravferder. Diktaren er B. S. Ingemann, og eg har høyrd ei anekdote (anekdote, fordi eg ikkje veit om det er sant), om at det i første utgåva stod "går de til paradis med sang". Diktaren var for deprimert til å inkludere seg sjølv, ein lang periode av livet. Men etter ei tid, endra han teksten og inkluderte seg sjølv. Denne anekdota gjer teksten mykje sterkare, synest eg, sjølv om eg vanlegvis ikkje er nokon tilhengar av å lese tekstar med for stor vekt på forfattarbiografien. Men akkurat denne teksten synest eg blir sterk i lys av denne anekdota.

Deilig er jorden

Deilig er jorden,
prektig er Guds himmel,
skjønn er sjelenes pilgrimsgang.
Gjennom de fagre riker på jorden
går vi til paradis med sang.

Tider skal komme,
tider skal henrulle,
slekt skal følge slekters gang;
aldri forstummer tonen fra himlen
i sjelens glade pilgrimssang!

Englene sang den
først for markens hyrder;
skjønt fra sjel til sjel det lød:
Fred over jorden! Menneske fryd deg.
Oss er en evig frelser født!

Dec 22, 2009

22. deseber - Arnulf Øverland

Arnulf Øverland sitt dikt, "Lille Adam" er eit slikt sårt dikt, som eg nesten kjenner litt klump i halsen av å lese. Sjølv om det er mykje brukt som i norskundervisninga i skulen, er eg veldig glad i dette diktet.

Lille Adam

Lille Adams store hode
kneiser på hans tynne hals.
Man har rost ham; ikke dårlig!
Adam danser en alvorlig,
melankolsk og stivbent vals,
og er ikke vel tilmode.

Damene skal engagere,
Adam danser ikke mere.
Fra den tomme rad av stole
ser han sine venner danse.
Lange Leif har fått Constance,
fire stykker sloss om Ole!

Adam går alene hjem.
Slik er livets danseskole.
En får fire, en får fem,
en får èn, og en får ingen,
-lilleslem og storeslem.

Alle livets lunefule
stjerner små gikk ham forbi.
Nu vil han gå hjem og dikte
sig sin første poesi.

Dec 21, 2009

21. desember - Paal Brekke

"Der alle stier taper seg"

Den mann som drepte tirsdag
var han en morder mandag?
Og våkner onsdag mot et grått vindu
med skodden østlig drivende igjennom ham
hvem er han nå

den mann igår?
da steinen løftet hånden hans til slag
eller den han var i forgårs
hvem
når var i forgårs
Lyset fra pianolampen husker han
og hender mot tangentene
ja Händel
Og en tung grå stein, knasende

Han stirrer innover
der gamle øyemerker løses opp i skodden
endrer form og skifter plass
Og ser på disse hendene
hvem eier dem!
en stein de kastet fra seg i et dike
eller Händel, Händel

som har reist seg fra klaveret
uten å se på ham
lar døren gli igjen
Og bare hendene tilbake
lånt brukt
Liksom herreløse hunder er de
står og uler på en øde mo
mot torsdag fredag

(Frå Roerne fra Itaka)

Dec 20, 2009

20. desember - Tarjei Vesaas

DET ROR OG ROR

Dagen er faren
– og det ror og ror.

Det mørke berget,
mørkare enn kvelden,
luter over vatnet
med svarte folder:
Eit samanstupt andlet
med munnen i sjøen.
Ingen veit alt.

Det ror og ror,
i ring,
for berget syg.
Forvilla plask på djupet.
Forkoment knirk i tre.
Forvilla trufast sjel som ror
og snart kan sugast ned.

Han står der òg
den andre,
han i bergfoldene,
i svartare enn svart,
og lyer utover.
Lam av synd.
Stivt lyande.
Stiv av støkk
fordi her ror –

Då må det gå blaff og blå-skin
fram og attende
som heite vindar
og som frost.

Det ror og ror i natt.
Det ser og ser ingen.
Ingen veit
kven som slikkar på berget
når det er mørkt.
Ingen veit botnane
i Angest sjø.
Ingen veit
kven som ikkje kan ro.

Dec 19, 2009

19. desember - Mathias R. Samuelsen

Mathias R. Samuelsen er ein av dei mange spennande debutantane i år. Han har debutert med diktsamlinga Utredning om trengsel, som står så høgt på julegåveønskelista mi, at eg lurer på om eg skal kjøpe ho til meg sjølv til jul.

TROVERDIG

slik vil jeg huske deg:

du sitter i halv lotus mellom to dialekter

med for mange forslag til forbedring

som vanlig, åpen og tørst

og det eneste som er igjen

er de mørke møblene i stuen

og røkelseslukten sitter i

senere i en annen sommerby

mente en annen stupedame

at jeg kun hadde vakre venner

jeg tenkte på deg og kranglet ikke

Dec 18, 2009

Nobelprisstafett ala Thauke2read

Thauke2 har utfordra meg til å skrive om kven eg håper skal bli den neste nobelprisvinnaren. Han vil gjere til ein bloggestafett, så eg skal utfordre vidare og så vidare.

Eg har tenkt meg godt om, fordi eg synest alltid det er så vanskeleg å velgje ut ein som eg synest er best, blant mange gode. Eg har tenkt på Murakami, Auster, Roth og fleire av desse andre som pleier å dukke opp på Ladbrokes si liste. Og eg synest det er vanskeleg å velgje ein som er best. Det er jo så mange som er gode.

Etter litt fram og tilbake har eg likevel komme fram til at eg skal plukke ut ein forfattar som ikkje står på Ladbrokes-lista. Nemleg vår eigen Jon Fosse. Han er stor. Og han har internasjonal suksess. Språket hans rører meg kvar gong eg les han, og han er og blir min norske favoritt. Dramatikken er like leseverdig som romanane hans. Derfor, som den navlebeskuande og sjølvopptekne nordmannen eg er, håper eg Fosse får ein nobelpris. Anten neste år, eller om ti år. Han hadde fortent det.

Dette er ein stafett, så eg gir pinnen vidare til Janke.

18. desember - Gunnar Ekelöf, ein gong til

Gunnar Ekelöf fortener også ein post til i denne kalenderen, fordi han er så mangfaldig. Dette diktet problematiserer også språket, gjennom homonymet 'spjäll', (som både er det norske spjeld, som vi har i peisen men også spareribs), men her på ein svært humoristisk måte - noko som jo går igjen i diktsamlinga Strountes. Samtidig, gjennom referansene til "Jeg ser" av Obstfelder, blir dette vesle, humoristiske diktet åpna, mot ei rekke eksistensielle spørsmål. Og så tilslutt denne omskrivinga av Obstfelder: "Jag är visst kommen på fel halvklot!" (mi utheving). På denne halvkloda har vi overskot til å bry oss med desse språklege finurlegheitene. På den andre halvkloda, derimot...

Nå ser eg at eg gjer noko eg ikkje liker å gjere, eg kommenterer diktet, litt for mykje. Eg skulle eigentleg bare forklare forskjellen på 'spjäll' og 'spjäll', fordi heile diktet var ganske meiningslaust for meg, som ikkje har svensk som morsmål, ved første gjennomlesning, nettopp fordi eg ikkje skjønte ribbe-delen. Og utan denne ribba, blir ikkje diktet morsomt i det heile tatt. Då blir det bare rart.

Jag ser på detta spjäll

Jag ser på detta spjäll
Det är rutigt, absolut rutigt
Jag ser på detta andra spjäll
Det är fullkomligt randigt

Det ena är rutigt vare sig det är öppet

eller stängt

Det ger bara lite mer eller mindre luft
Det andra är randigt vare sig man ätit av

det eller ej

men mest när man ätit av det!

O vad skall jag göra med alla dessa spjäll
Vad skall jag göra med alla dessa ord
som eventuellt betyder ett och detsamma
med eller utan ränder!

Jag är visst kommen på fel halvklot!

Dec 17, 2009

Orakelnatt - Paul Auster

Orakelnatt
Originaltittel Orachle night
Paul Auster
Oversett av Torleif Sjøgren-Erichsen
Aschehoug 2004
272 sider


Orakelnatt er historia om den 34 år gamle forfattaren Sidney Orr, som er i ferd med å komme seg etter ein lang periode med sjukdom. Ein dag han er ute og går, går han innom ein papirhandel. Her møter han kinesaren M.R. Chang (som insisterer på å ikkje bli kallamister Chang, men M-R Chang), og Sidney kjøper ei blå, portugisisk notatbok. Han går heim og begynner å skrive i denne boka, ei fortelling inspirert av ein episode i Malterserfalken av Hammett, kor ein mann nesten blir drept av ein fallande stein og reiser frå alt.

Parallelt med denne skrivinga skjer det ei heil rekke hendingar i ekteskapet med Claire og i forhaldet mellom Sidney og hans beste venn, den berømte forfattaren John Trause. Orr blir trekke inn i ei rekke underlege hendingar, nokon av dei dreier seg omkring papirhandelen og M.R. Chang, andre omkring dei nærmaste relasjonane.

Å lese Orakelnatt kjennest litt som å sjå inn i ei uendeleg rekke med speil i speil. Det er forteljingar inne i alle forteljingane, og desse er fletta saman på ein svært underleg måte. Sidney skriv om Nick Bowen som stikk av frå livet sitt etter ei nesten-ulykke. Som forlagsredaktør har Bowen med seg eit upublisert manus frå 20-talsforfattaren Sylivia Maxwell. Han møter også den noko ekssentriske telefonkatalogsamlaran Ed Victory, som også er ein glimrande historieforteljar. I tillegg arbeider Sid med eit par utkast til filmmanus, for å komme seg ut av den økonomiske knipa han og kona er i, og også her kjem det inn nye forteljingar. Dermed er det mange nivå i forteljinga; Sid si forteljing om seg sjølv, Sid si forteljing om Nick og det andre han skriv om og forteljinga i manuset som Nick les. Sid si forteljing om seg sjølv er på eit nivå over dei andre forteljingane, noko som blir understreka gjennom ei rekke fotnoter, som skaper eit typografisk inntrykk av ein faktatekst. Balansen mellom dei mange nivåa og dei mange forteljingane er uproblematisk å følgje for meg som lesar. Overgangane er klare og tydelege, og Auster unngår elegant faren for samanblanding og forvirring. Forteljinga om Nick Bowen er god, så god at eg blir skuffa, når Sid finn ut at han har skrive seg inn i eit hjørne og ikkje kjem vidare med denne forteljinga.

Samtidig blir forhaldet mellom ulike tidslag også tematisert i boka. Det er som om Orakelnatt har ei fortid og ei framtid (handlinga er lagt til 1982, men i fotnotene kjem det fram at Sid skriv forteljinga om desse dagane i 1982, 20 år seinare). Som lesar får vi vite lite om både fortida og framtida, samtidig som fortida til særleg Claire og ekteparet sin gode venn John Trause innhenter både dei sjølv og dei som står dei nær. Tidsproblematikken blir ytterlegare understreka gjennom ei rekke anekdoter, blant anna om broren til Trause si avdøde kone, som gjennom nokre 3D-foto begynner å leve i fortida, saman med dei daude. Telefonkatalogsamlinga til Nick Bowen er også ei kjelde for refleksjonar omkring det som har vore, og som ikkje lenger er. Sid blir kontakta for å skrive eit synopsis til eit filmmanus, om ei tidsreise, og hovudpersonen i Sylvia Maxwell manuskriptet kan sjå inn i fortida. Det er altså eit sammensurium av ulike tidslag i teksten, men også desse blir fint balanserte og er lesarvennlege.

Spørsmåla omkring forhaldet mellom det som er oppdikta og det som er verkeleg blir stadig viktigare for Sid, etterkvart som desse absurde hendingane skjer. Blir verkelegheita forma av det skrivne ordet? Er det skrivne ordet verkeleg? Til slutt sitt ein igjen med spørsmålet om kva som er verkeleg og kva som er fantasi. Tidsproblematikken og spørsmålet om framtida er også med på å definere forhalde mellom diktinga og det verkelelege livet. Er det slik at det som blir skrive, kjem til å skje i framtida? Kan teksten definere livet?

Orakelnatt er ei god bok, så lenge ho varar. Men ho slutter litt brått. Det er mange lause trådar som med fordel kunne vore fulgt opp. Det er eit svært godt utarbeida og svært innvikla plot i Orakelnatt, med desse mange nivåa både mellom forteljingar og tidslag. Dermed verkar den litt bråe og plutselege avrundinga noko uferdig, på meg som lesar. Paul Auster har blitt ein av mine favorittforfattarar, og det er han framleis. Dei første 250 sidene er gode, og dei gir ei flott lesaroppleving, sjølv om dei siste 20 sidene ikkje er på høgde med resten av teksten.

17. desember - Göran Sonnevi

Göran Sonnevi er nok ein spennande diktar som eg har lese alt for lite av. Dagens dikt er eit metadikt som tar opp problematiseringa av teiknet og språket si rolle, i god postmodernistisk ånd. Innimellom kan eg kjenne at eg blir litt lei av tekstar som skal dekonstruere og plukke i stykker ein kvar ytring. Og nettopp derfor liker eg dette diktet. Språket er problematisk. Teiknet er problematisk. Og likevel er det noko som blir ståande igjen i diktet, noko som er levande og som er samlande.

Det oavslutade språket
föds oavbrutet på nytt,
krossas, och föds på nytt
Serier på serier av vågor
i det vidöppna fältet
Mellan serierna
nya serier, i mellanrummen
mellan mellanrummen
Mellan tid och tid Mellan tiden
och all annan tid
Oändliga spektrum av tider!
Av rum utanför, i varandra

+

Vad är det som finns? Och
hur finns det?

Det alltmer komplexa tecknet Tecknet
uppbyggt av andra
serier av tecken
rör sig, förgrenat
över jordens yta, också ner
under jorden, och utåt
i universum Tecknets bas
förändras, förändrar
tecknet, förändras själv
av tecknet, av
sina egna delars
komplexifiering
Universum
förändras av tecknet

Tecknet på muren Kan du läsa?
Ska jag läsa det för dig?

+

Vi klyvs Våra tecken
klyvs, nerifrån och upp

Vi klyver varandra
Vi förenas
nerifrån och upp

(Det oavslutade språket -1972).

Dec 16, 2009

16. desember - Frode Grytten

I dag kjem eit prosadikt av Frode Grytten, frå flammesingelen Norge.

Vinterhuset
Du hører mor di ute i stova. litt seinare hører du røysta til far
din. Lydane er låge, som om nysnøen dempar alt. Du veit ikkje
kva dei driv med der ute, sikkert bare dei vanlige gjøremåla
ein februarmorgon. Snart kjem dei for å vekke deg. Snart kjem
dei for å spørje deg om du har sove godt. Du kjem bare til å strekke
deg og spørje om du kan ligge litt til. Det er ikkje det du vil
seie. Endå veit du ikkje nok til å velje dei rette orda. Kanskje
vil du aldri vite nok til å velje dei rette orda. Mange år frå no
skal du tenke at verken du eller foreldra dine har noko språk
for denne typen kjærleik. Stå opp, lage frukost, fyre i omnen,
få varme i huset.

(Norge og andre dikt. 2009)

Dec 15, 2009

15. desember - Geir Gulliksen

Eg har bladd gjennom diktsamlinga Se på meg nå frå 2005, for å finne eit passande dikt av Geir Gulliksen, til kalendaren min. Det er lenge sidan eg har lese desse dikta, og eg hugsa eigentleg bare at eg likte dei veldig godt, utan å hugse korfor. Det var vanskeleg å plukke ut eit dikt, fordi det er så mange som er så flotte. Dikta er skrivne på ein så enkel og måte, samtidig som dei er så fulle av innhald, store eksistensielle spørsmål, problematisering av skrivarsituasjonen og så mykje meir. Så i tillegg til å presentere dagens dikt, vil eg anbefale Se på meg nå på det sterkaste.

Det diktet som eg endeleg valde er så fullt av den vakre kjærleiken mellom foreldre og barn. Samtidig er det så kvardagsleg og enkelt. Også munner det ut i eit stort eksistensielt spørsmål, men framleis på ein kvardagsleg og enkel måte. Eg liker det.



HUN HADDE vært ute og lekt hele ettermiddagen
hun var varm i ansiktet da hun satt ved bordet
hun spiste nesten ingenting
og da hun la seg i sengen var hun blitt syk
hun hadde begynt å fryse
og hun sa jeg liker ikke å fryse
så jeg hentet et ekstra teppe til henne
det hadde ligget under trappa, det var kaldt
og hun kunne ikke forstå hvordan
hun skulle bli varm av noe som var så kaldt
og så sa hun: hvorfor blir vi varme av tepper
og hvorfor blir vi varme av klær
og da jeg prøvde å forklare
at varmen hun kjenner når teppet blir varmt
kommer fra henne selv
at teppet og klærne bare hjelper til
med å la varmen bli hos henne
at kroppen hennes er som en ovn
og at det strømer varme ut fra den
da så hun opp i taket med blanke øyne
som ikke blunket, og hun sa jeg liker ikke å fryse
og etter en stund sa hun at hun var varm
og hun sa jeg liker ikke å være varm heller
og vi tok av henne teppene
og hun lå der i rød pyjamas
og etter en stund sa hun at hun var blitt kald
og da jeg pakket teppet rundt henne sovnte hun
Dagen etter var hun frisk og gikk ut igjen
og jeg så henne løpe bortover veien
og jeg visste at kroppen hennes var varm
og at det strømmer varme fra henne uavlatelig
hun puster og avgir varme til verden
uten at verden kanskje
egentlig bryr seg

(Se på meg nå 2005)

Dec 14, 2009

14. desember - Karin Boye

"Vinternatt"

Gnistrande knarrande skare hård.
Ensam, ensam är nattens rymd över vita vägar.
Mig fyller bister törst
till vinterrymden.

Springer du snart ej för foten upp,
djupa jordkalla vatten, värld som ibland mig isat,
du starka mörker som
min stjärna gömmer?

Då skall du hisnande hårt och rent
dränka ruttnande lögn som fordom du skonslöst gjorde.
Var är du, bittra hav
av is och sanning?

Dec 13, 2009

13. desember - Gunvor Hofmo

"Fra en annen virkelighet"

Syk blir en av ropet om virkelighet.
Altfor nær var jeg tingene,
slik at jeg brant meg igjennom
og står på den andre siden av dem,
der lyset ikke er skilt fra mørket,
der ingen grenser er satt,
bare en stillhet som kaster meg ut i universet av ensomhet,
og av uhelbredelig ensomhet.
Se, jeg svaler min hånd i kjølig gress:
Det er vel virkelighet,
det er vel virkelighet nok for dine øyne,
men jeg er på den andre siden
hvor gresstrå er kimende klokker av sorg og bitter forventning.
Jeg holder et menneskes hånd,
ser inn i et menneskes øyne,
men jeg er på den andre siden
der mennesket er en tåke av ensomhet og angst.

Å, om jeg var en sten
som kunne rumme denne tomhetens tyngde,
om jeg var en stjerne
som kunne drikke denne tomhetens smerte,
men jeg er et menneske kastet ut i grenselandet,
og stillheten hører jeg bruse,
stillheten hører jeg rope
fra dypere verdner enn denne.

(Fra en annen virkelighet -1948)

Dec 12, 2009

12. desember - Olav H. Hauge

For nokre dagar sidan skreiv eg om det biletet av Olav H. Hauge, som Knausgård gir i Min Kamp, første bok. Dagens dikt formidler det biletet av Hauge, som eg vil halde fast i.

"Den draumen
"

Det er den draumen me ber på
at noko vidunderlig skal skje,
at det må skje -
at tidi skal opna seg,
at hjarta skal opna seg,
at dører skal opna seg,
at kjeldor skal springa -
at draumen skal opna seg,
at me ei morgonstund
skal glida inn
på ein våg me ikkje har visst um.

Dec 11, 2009

11. desember - Tomas Tranströmer

Tomas Tranströmer (f. 1931) blir stadig nemnd når ein snakkar om nobelpriskandidatar. Men ingen trur svenskane våger å gi prisen til ein av sine eigne, og mange meiner at dette er grunnen til at han ikkje vinn. Prisvinnar eller ikkje, han skriv vakre dikt. Og her er ein av mine favorittekstar.

"Stationen"

Ett tåg har rullat in. Här står vagn efter vagn,
men inga dörrar öppnas, ingen går av eller på.
Finns några dörrar ens? Därinne vimlar det
av instängda människor som rör sig av och an.
De stirrar ut genom de orubbliga fönstren.
Och ute går en man längs tåget med en slägga.
Han slår på hjulen, det klämtar svagt. Utom just här!
Här sväller klangen ofattbart: ett åsknedslag,
en domkyrkoklockklang, en världsomseglarklang
som lyfter hela tåget och nejdens våta stenar.
Allt sjunger. Ni skal minnas det. Res vidare!

(Dikter -1954)

Dec 10, 2009

10. desember - Rolf Jacobsen, igjen.

Eg klarte ikkje bestemme meg for kva for eit Rolf Jacobsen-dikt eg skulle plukke ut, så her kjem eit til. "Byens metafysikk" er kanskje eit av dei mest kjendte og oftast siterte dikta hans. Saman med "Landskap med gravemaskiner" og "Til jorden med vennlig hilsen" er det eit av dei mest karakteristiske dikta hans. Eit av dei som skildrar mennesket sitt møte med den teknologiske utviklinga.

”Byens metafysikk”

Under rennestensristene,
under de skimlete murkjellere,
under lindealléenes fuktige røtter
og parkplenene:
Telefonkablenes nervefibre.
Gassledningenes hule blodårer.
Kloakker.
Fra østens skyhøie menneskealper,
fra vestens villafasader bak spirea
– de samme usynlige lenker av jern og kobber
binder oss sammen.
Ingen kan høre
telefonkablenes knitrende liv.
Ingen kan høre
gassledningenes syke hoste i avgrunnen
Ingen kan høre
kloakkene tordne med slam og stank
hundrede mil i
mørke.
Byens jernkledde innvolder
arbeider.
Men oppe i dagen danser jo du med flammende
fotsåler over asfalten, og du har silke mot navlens
hvite øie og ny kåpe i solskinnet.
Og oppe i lyset etsteds står jo jeg og ser hvordan
cigarettens blå sjel flagrer som en kysk engel
gjennem kastanjeløvet mot det evige liv.
(Jord og jern, 1933)

Dec 9, 2009

9. Desember - Henning Kramer Dahl

Henning Kramer Dahl er ein for meg ukjendt diktar. Eg kjenner bare til akkurat dette eine diktet, som skildrer det eg ser utføre vindauget mitt om morgonen, på ein så vakker måte. Diktet passar årstida, så det måtte bare få vere med.

BARFROST

Aldri så jeg lyset så splintret i frost
over jorder av størknet mudder
- barfrost i sene november
tiden har gått i stå
og skogen dirrer av tilbakeholdte åndedrag
hva venter den dødsstille vinterørken på
livet har gjort seg ferdig her

sommerens saftsprengte grønne gress
og nektarfylte blomster
lengter efter befriende forråtnelse
men blir ubarmhjertig bevart
under et florlett likklede
av jomfruhvite rimnåler
ingen her tror lenger
på løgnen om den kommende varme vår
en fremmed med istappfingre
har gått gjennom min ungdomskjærlighetsrike
og stivnet mitt blod til sten
to kråker bakser seg opp
fra en sammenhengende synsrand av fillete graner
og flakser bort med all visshet om tid
under hese skrik mot den rømmende rosa sol

Kom kjære
la oss gå gjennom katedraler
av skinnende øde is

ta hånden min under disse glassklare kupler
så skal jeg fortelle deg noe
du aldri skulle ha visst


Frå samlinga: Barfrost (1983)

Dec 8, 2009

Å skildre eit dikt

Eg koser meg med å lage adventskalender for tida. Eg blar gjennom diktsamlingar og finn fram gullkorn og tekstar eg hadde gløymd at eg hadde lese. Eg bruker mykje meir tid på det, enn eg burde, men kva gjer vel det?

Nokre av dikta eg finn fram kan eg seie mykje om. Men dei fleste er sjølvstendige og fullstendige tekstar, som godt kan stå for seg sjølv. Dersom eg skal forsøke å forklare korfor eg liker diktet blir det ofte oppsummerande. Og i denne oppsummeringa, forsvinn ofte den nerva av spenning, stemning og språk, som eg likte så godt då eg las diktet. Og plutseleg sitt eg igjen med ei veldig platt beskriving av diktet, som ikkje passar saman med diktet i det heile tatt.

Dette har vore ei utfordring i skrivinga av masteroppgåva som eg er i ferd med å ferdigstille. Eg skriv ei lyrikkanalyse, og innimellom lurer eg på om eg liker tekstane eg skriv om, for godt. For det hender at eg stopper opp og kjenner at det er frykteleg vanskeleg å skrive dei utleggingane som er nødvendige, for at eg skal kunne skrive den akademiske teksten eg skriv. Ikkje fordi eg ikkje har noko å seie om diktet, men fordi eg har alt for mykje å seie om diktet. Eg får lyst til å skrive: "Les diktet, lytt til orda og opplev dei, på same måten som eg gjer, og kjenn på stemninga. Eg liker denne stemninga". Slikt høyrer sjølvsagt ikkje heime i ein akademisk tekst, som ei masteroppgåve jo er.

På søndag fekk eg ein spennande kommentar på kalenderdiktet her i bloggen, frå min observante lesar Thauke2. Og denne kommentaren sette ord på mykje av det som eg har tenkt på, medan eg har skrive masteroppgåva mi, i samband med dette å skulle skildre, samanfatte og skrive om eit dikt. Thauke2 skreiv:
"Jovisst er teksten vakker, og jeg vet han har skrevet mye som fortjener den betegnelsen (...) men det er da mer enn det å si - eller?"
I denne kommentaren sett han fingeren på det som er så vanskeleg, når eg skal beskrive eit dikt. Og det er eit godt - og viktig - spørsmål Thauke2 stiller. For det er som oftast mykje meir å seie om eit dikt enn at det er "vakkert". Og når eg les diktet, anar eg kva det er, dette som er meir enn det vakre. Men når eg skal prøve å beskrive dette som eg anar, dette som er meir enn det vakre, eller kanskje dette som gjer at det vakre blir vakkert, kjennest det ofte som om diktet klappar saman.

Eg har lyst til å seie les diktet, høyr på orda, opplev den stemninga eg opplevde då eg las dette. For mange gonger er det nok. Dikta har jo stått på eigne bein, lenge allereide. Og mange dikt kan ein seie mykje meir om. Men er det nødvendig, alltid?

Mange gonger kan det vere spennande å utforske diktet og undersøke kva det er som skaper den stemninga eg som lesar opplever. Kjem opplevinga av teksten frå lydane? Klangen? Rimet? Rytmen? Orda? Språket? Biletbruken? Tematikken? Meininga? Bodskapen? Eller er det kombinasjonen av alle desse, og fleire andre faktorar, som skaper ei stemning? Går det an å definere klart og eintydig kva det er som gjer at eg liker eit dikt? I mange tilfelle, ja. Og det er både spennande og interessant å undersøke nærare nøyaktig kva det er i teksten som gjer at eg som lesar opplever lydane og orda slik eg opplever dei. Det går an å undersøke desse tinga, og i mange tilfelle blir også lesinga av diktet rikare av slike undersøkingar. Men det er ei balanse mellom det å gjere slike undersøkingar av eit dikt, og samtidig unngå å redusere diktet til ei oppsummering av seg sjølv. For slike oppsummeringer, tar ofte bort ein del av opplevinga av teksten, og det vakre forsvinn i samanfatninga. Derfor er det av og til godt å bare kunne lene seg tilbake og lytte, kanskje til og med utan å forstå så veldig mykje.

8. desember - Hans Børli

Hans Børli (1918-1989) ville hatt 91-årsdag i dag, hadde han framleis vore i livet, og derfor går dagens dikt til han. Denne tømmerhoggaren frå Eidsskog minner meg på mange måtar om gartnaren frå Ulvik, med dei korte og enkle dikta og det gode blikket for tinga.

Mysteriet


Du søkte etter en dypere
mening bakom alt.
Du skubbet tingene til sides,
og handfor golvbjelkene etter
en skjult kjellerlem,
knakket i panelet og lyttet
etter hemmelige rom.

Men tingene så bare på deg
med uskylds øyne og sa
med en stemme av stumhet:
- La oss få stå på vårt sted!
- La oss få være der vi er!

For det er mysteriet.

Dec 7, 2009

7. desember - Tor Jonsson

Tor Jonsson (1916-1951) er ein annan diktar eg har lese veldig lite av, men til gjengjeld likt godt det vesle eg har lese. For ei tid tilbake trudde eg eg bestilte ei samleutgåve av dikta hans i bokklubben, men det viste seg - noko skuffande - å vere ein biografi. Så eg har altså ein biografi om Tor Jonsson, men inga diktsamling. Men eg håper med tid og stunder at eg skal få sette meg inn i forfattarskapet hans.

Det første Tor Jonsson- diktet eg las var:

Til ein namnlaus
Kven skal eg takke
for det eg fekk sjå
sola gå under
og berga bli blå?
Kven skal eg takke
for all denne æra
i dette å gå her
og vera og vera …
Kven skal eg takke
for det eg fekk li
så gleda fekk grunn
å røte seg i?
skogen har gøymt meg
og jord har eg femnt,
men kven eg skal takke
har ingen nemnt.
Det bleka mot blånar
i nattsvarte brunn,
men takken låg blodlaus
som bøn i min munn.
Kven er du, gjevar?
Kvi teier du still?
Di ordløyse fører
ein vantru vill.
Du namnlause gjevar,
eg får ikkje fred
før eg kan takke
for alt som laut skje ---
Men kjem du kje nær meg
Så takkar eg henne
du gav meg for det eg
Skal brenne og brenne ---

(Frå Mogning i mørkret. 1943)

Dec 6, 2009

6. desember - Olaf Bull

Som eg kanskje er i ferd med å avsløre gjennom tekstutvalet mitt, er eg veldig glad i dei store, lyriske modernistane, og i dag er det Olaf Bull (1883-1933) sin tur:

Alene

Der suser ned en kveld paa jorden
derude i den mørke vaar;
en aften vandrer gjennem vaaren
saa mild, umælende og saar -,
og fyldt av sus fra aftenrøder
slaar ind mit vindus lille seil,
- og der er lys - en nellik gløder,
og stuen flygter i mit speil!

Den lille aften foran lampen
med nelliken i vaargrøn lind
og trevlerne fra pipedampen
og fattigdom og mager kind -
den ungdomsstemning, dyb og stille,
som jeg i aften eier givet,
og lever, haabende mod andet,
skal engang dæmre angst i livet - -

Engang, i fremtidssorte nætter
skal stille langs mit lys sig skynde
et nellikskjær - og løv, som sprætter
i haabets bitre unge ynde, - - -
den skal ei være til at gribe,
den fryvils lille sommerving;
den slukner i et streif, en stribe
med bud om alt og ingenting!


Men der er deri ingen lære,
og ingen Panacé man har -
i det man er, der maa man være;
man kan ei være føre var
med det at aande og at leve
av al sin kraft i livets strøm
for saa engang i angst at bæve
og gribe vissen mod en drøm!

(Digte 1909)

Dec 5, 2009

5. desember - Rolf Jacobsen

Rolf Jacobsen (1907-1994) blir rekna som ein av dei framste, norske modernistane. Han debuterte i 1933 med samlinga Jord og jern, og tematikken i dikta hans er ofte knytta til mennesket sitt forhald til den teknologiske utviklinga og det vesle, einsame mennesket i dei voksande byane.

Lyktestolpen

Så isnende alene i natten min lyktestolpe.
De små brosten hviler hodene tett omkring den
der den holder sin lysparaply opp over dem
så ikke det vonde mørket skal komme nær.

Vi er alle langt hjemmefra, sier den.
Det er ikke håp mere.

(Hemmelig liv 1954)

Dec 4, 2009

4. desember - Tone Hødnebø

Tone Hødnebø er ein av dei norske samtidslyrikarane eg liker spesielt godt. Eit dikt som har sett spesielt sterke spor er "Å elske én":

Å ELSKE ÉN er å elske alle

i en brøkdel av et sekund

og uten å vike en tomme

lever samvittigheten sitt eget liv

så lenge lysten varer

kan tiden stanse

og er det for sent eller for tidlig

å bekjenne sine synder

er jeg fortapt

i en størst mulig lykke.

(Nedtegnelser 2008).

Dec 3, 2009

Knausgård om Hauge

I Min Kamp skriv Karl-Ove Knausgård om den gongen han og to medstudentar reiste til Hardanger for å intervjue Olav H. Hauge for det nynorske studenttidsskriftet TAL.

Knausgård skriv:
"Intervjuet med Hauge hadde gått bra, riktignok etter en forferdelig start, for jeg hadde ikke sagt til ham at vi var tre, så da vi svingte bilen inn på tunet hans, forventet han seg bare én, og ville først ikke slippe oss inn i huset i det hele tatt. De kjem mannsterke, sa han der i døråpningen, og mot det der korthoggede vestlandsaktige følte jeg meg plutselig som en glad, lettlivet, dum, overivrig, impulsiv, rødmusset østlending. Hauge var en åndens fastboende, han rikket seg ikke for noe, jeg var en åndens turist, og hadde tatt med meg mine bekjente for å ta fenomenet nærmere i øyensyn. Det var følelsen min, og av det bistre, nesten fiendtligsinnede oppsynet til Hauge å dømme, antageligvis også hans. Men til sist sa han De får vel koma inn, då, og lusket foran oss inn i stuen, hvor vi satte fra oss våre vesker og fotobager. Asbjørn tok fram kameraet og løftet det opp mot lyset, Espen og jeg tok fram notatene våre, Hauge sat på en benk inntil veggen og så ned i gulvet. Kanskje du kan stille deg foran vinduet der, sa Asbjørn, lyset der ser fint ut. så kan vi ta noen bilder. Hauge så opp på ham, med den grå luggen hengende ned i pannen. Her skal faen ikkje takast noko bilete, sa han. Neivel, sa Asbjørn. Unnskyld så mye. Han trakk seg litt til side og la diskré kamaeraet fra seg i kameravesken. Espen satt ved siden av meg og bladde gjennom notatene, holdt pennen i den ene hånden. Jeg kjente ham og visste at det ikke var konsentrasjon som drev ham til å lese gjennom dem nå, akkurat. Det gikk lang tid uten at noen sa noe. Espen så på meg. Så på Hauge. Jeg har et spørsmål, sa han. Er det greit at jeg stiller det? Hauge nikket og strøk den hengende luggen tilbake, hvor den skulle ligge, med en bevegelse som var overraskende lett og feminin i forhold til den maskuline urørligheten og tausheten han ellers satt i. Espen begynte å stille spørsmålet, han leste opp fra blokken, det var langt og intrikat og inneholdt en liten analyse av et dikt. Da han var ferdig, sa Hauge uten å se opp at han ikke snakket om diktene sine." (s. 330-331)

Det gjekk heldigvis betre med dei tre journalistane etterkvart, men dette avsnittet her, denne beskrivinga av den uvennlege Hauge som blir invadert av skuelystne turistar som skal sjå på han som fenomen, har gjort inntrykk på meg.

Første gongen eg las dette avsnittet tenkte eg at det var då ingen grunn til å vere så lite hyggeleg og medgjerleg, når har først hadde takka ja til å bli intervjua. Også blei eg litt skuffa over Hauge, for at han var slik - eg har alltid sett føre meg Hauge som den venlege og kloke gartnaren som går og puslar i hagen og tek godt imot folk. Eg veit jo at det har vore sagt og skrive mykje om psykisk sjukdom og store problem, når det gjeld Hauge sin person, men eg har ikkje lese det. Eg vil ta vare på dette biletet av han, som dikta hans skapar. Kanskje fordi eg er så utruleg glad i denne lågmælte og kloke stemmen som kjem fram gjennom diktninga hans.

Men så las eg avsnittet om igjen, og kjendte at eg blei irritert på Knausgård og vennene hans. Kunne dei ikkje la den stakkars gamle mannen vere i fred i sin eigen heim? Han vil jo bare vere i fred, stakkars. Det er ikkje hans feil at folk liker det han har skrive, korfor må dei trenge seg slik på?

Etter å ha tenkt ennå litt meir på dette tekstavsnittet, slår det meg at det må jo sjåast i samanheng med heile denne diskusjonen som går kring Knausgård sitt romanprosjekt. Eg kan jo ikkje ta det for gitt at Hauge verkeleg var så uvenleg og avvisande. Det er Knausgård si forteljing, og han skriv jo at han ikkje hadde gitt beskjed om kor mange som kom. Og at han kjendte seg som ein overivring, impulsiv og lettliva austlending. Korleis skal eg eigentleg forhalde meg til denne historia om dette møtet med Hauge? Er det fakta eller fiksjon? Og om det er fakta, kor objektiv er eigentleg forteljinga? Kan eg eigentleg stole på det Knausgård skriv? Om Hauge? Om alle dei andre han skriv om?

Eg veit ikkje korleis eg skal forhalde meg til denne skildringa av Hauge. Og eg veit ikkje om det eigentleg er så viktig, likevel. Tilslutt sitter igjen med setninga:
"Hauge var en åndens fastboende, han rikket seg ikke for noe, jeg var en åndens turist, og hadde tatt med meg mine bekjente for å ta fenomenet nærmere i øyensyn."
Også får eg veldig lyst til å lese Hauge sine dikt. Igjen. For det er jo dikta eg er så utruleg glad i. Det er dei som er så viktige. Og det er jo nettopp fordi eg er glad i dikta og fordi dei er så viktige, at denne skildringa av mannen bak dikta uroar meg slik. Men det betyr ingenting, kven Hauge var og korleis han behandla desse unge studentane. Desse studentane er voksne menn nå, og dei angår ikkje meg. Og Hauge er daud for lenge sidan. Hans personlegheit angår heller ikkje meg. Det som betyr noko - framleis - er dikta, dei han skreiv. Og dei er eg veldig, veldig glad i.

3. desember - Elizabeth Bishop

Elizabeth Bishop er ein diktar eg stadig tenker at eg skulle ha lese meir av. Men eg har aldri tatt meg tid til å sette meg ned og lese heile forfattarskapet hennar. "One art" var det første diktet eg las av henne, ei humoristisk vinkling på eit av dei store, sentrallyriske tema.

"One art"


The art of losing isn’t hard to master;
so many things seem filled with the intent
to be lost that their loss is no disaster.

Lose something every day. Accept the fluster
of lost door keys, the hour badly spent.
The art of losing isn’t hard to master.

Then practice losing farther, losing faster:
places, and names, and where it was you meant
to travel. None of these will bring disaster.

I lost my mothers watch. And look! my last, or
next-to-last, of three loved houses went.
The art of losing isn’t hard to master.

I lost two cities, lovely ones. And vaster,
some realms I owned, two rivers, a continent.
I miss them, but it wasn’t a disaster.-

Even losing you (the joking voice, a gesture
I love) I shan’t have lied. It’s evident
the art of losing’s not too hard to master
though it may look like (Write it!) like disaster.

Dec 2, 2009

2. desember - Thomas Marco Blatt

For litt over eit år sidan blei eg kjendt med Thomas Marco Blatt, gjennom diktsamlinga Overalt bor det folk, ei samling eg har bladd gjennom med jamne mellomrom, kor eg stadig oppdager nye tekstar eg liker godt. Ein av dei eg har grunna på i det siste er denne:

I

det er alt dette:

det er vinden mellom bygningene

det er de blafrende bladene i parken

det er de fjerne bønneropene,

trikkeskinnene gjennom gatene –

det er folk, møter, det er ord

det er broer mellom alle med lunger

det er regnet når det faller

mot fuktige fortau, dryppende takrenner,

en åpen port inn til en mørk bakgård

til en kald oppgang, en fremmed leilighet

til bokreoler og et gammelt biljardbord

til noe du kaller hjem

til en ukjent datter, et annet liv –

jeg går mot oktober eller november

og det er alt dette

og hvordan jeg rabler ned ordene

mumler og tenker: hva var det?

er-det-her-du-bor?

rable over ord, falle om

og bli liggende på gulvet,

vinteren hadde kommet

over natten

(Frå Overalt bor det folk - 2008)

Dec 1, 2009

1. desember - Gunnar Ekelöf


Det er tid for å åpne første luka i lyrikkalendaren min, og i dag har eg (sjølvsagt, vil dei som kjenner meg seie) plukka eit dikt av favorittlyrikaren min, Gunnar Ekelöf.


Eg liker "En verklighet. (drömd)" særskilt godt på grunn av den nydelege balansen mellom tung filosofi og enkle, kvardagslege observasjonar. Lytt til lydane i diktet, kjenn på luktene og kjenslene som blir presentert. For det enkle er så sterkt til stade i denne drømde verkelegheita.



En verklighet
(drömd)

Jag tror inte på ett liv efter detta
Jag tror på detta liv
Och nu, när saven slutat stiga och jag har hunnit
Till sensommaren, min årstid, minns jag
Hur ångestfyllt jag förr tyckte syrsorna filade,
Tycker så inte längre.

Det är redan skumt
Och åkervägens smala rödskiftande band
Försvinner in i dungar, löper ut ur dungar:
Om varje vägkrök ett mysterium
Av färgernas och ljusets egenliv
Det är skönt att gå
En gammal gärdsgård är också med
Det är den stund då stenarna tänker som bäst
Det är den stund då denna stora varelse
Andas och doftar. Vilka färger i skymningen!
Trädorna lila, stenar i tankfullt skiftande blått
Och lövskogen så rik på skiftningar
Som vore den sitt eget sus!
Ett gult löv är ännu en dyrbarhet
På ena sidan vägen sädesfält
och på den andra sidan barrskog
och säden gul till röd och i skylarna guldbrun
och den sandröda vägen, jag älskar sådana enkla vägar
bara för gående och för grova fordon efter fromma hästar
Sådana vägar tycks mig lika goda som någon livsfilosofi
Och varje landskap, varje skiftning i landskapet, innehåller alla möjliga landskap
och detta liv innehåller alla möjliga liv:
Syrsornas, lysmaskens, grävlingens – alla tänkbara liv
Och det är detta liv som skall fortsätta, som fortsätter
också högre och högre upp, i andra sfärer
Där pågår just nu detta liv
Som också är kvällsmolnens liv, och stjärnornas, och de befolkade världarnas,
Och de osynligas liv, och de dödas
Ty något annat liv finns inte:
Alla lever de och skall leva
och alla ger av sitt liv åt alla och lånar sitt ljus åt alla
och det är inte ett gott och inte ett ont
Det bara är
Det finns en lyckokänsla som kommer sällan men kommer ändå
Det finns detta vårt fornimmandes vittnesbörd
och detta att vara till.
Flyktigt är allt medvetande
men flyktigt är inte fåfängligt.
Så sluts min bukoliska sång.

Nov 27, 2009

Lyrikkalender


Det er ikkje mange dagane igjen til første desember - og den første desember kan vi begynne å snakke om førjulstida (ikkje før, etter mi meining). Eg skal (mellom anna) bruke førjulstida til å få liv i denne - i haust - nedprioriterte bloggen min. Dette skal eg gjere gjennom ein lyrikkalender: 24 dagar med 24 presentasjonar av lyrikarar og smakebitar av tekstane deira.

Er det fleire som vil vere med å lese, oppdage og presenter ny lyrikk i førjulstida?

Nov 19, 2009

Knausgård sin kamp

Deichmanske sitt reservasjonssystem har tvunge meg til å ta ein pause i den tidlegare omtalte Amos Oz boka. Det er litt trist, for det siste året har eg nesten fått kurert motvilja mi mot å lese bibliotekbøker, men nå fekk eg ei påminning om kor denne motvilja kom frå.













I denne pausen fann eg fram Min kamp. Første bok, den første boka i det omdiskuterte 2500-siders
sjølvbiografiske verket til Karl Ove Knausgård. Dette er nok ei av dei bøkene eg las om i avisa, og tenkte at eg ikkje kom til å bruke tid på å lese. Prosjektet har blitt omtala som ein roman som grensar opp mot kvardagsblogginga og prosjektet har blitt kritisert for å utlevere familie og venner. Det første eg tenkte då eg såg tittelen på dette planlagte 6-bindsverket omtala i media, var: Det der gjer han bare for å bli lagt merke til! Noko av skepsisen min er knytta til at eg slit med serievegring. Det er noko forpliktande over det å gå i gang med å lese bind 1 av 6 planlagte - tenk om eg ikkje får tid til å lese noko anna før til sommaren? Men så kom boka i posten - nok ein gong fordi eg hadde gløymd å avbestille henne. Og nysgjerrig som eg er, klarte eg ikkje sende ho tilbake. Og eg likte jo Ute av verden og En tid for alt veldig godt, så korfor skulle eg ikkje gi dette prosjektet ei sjanse?

Typografien og dei luftege sidene er eit godt avbrekk etter å ha lese halve boka til Oz (som har eksepsjonelt mykje tekst pressa inn på sidene), og gjer boka langt meir egna til å lese på sengekanten og på tbanen, enn den opprinnelege boka. Sånn sett er det eit godt bokval, akkurat nå. Godt språk og god framstillingsevne er, etter hundre sider, med på å gjere boka- og eg er langt meir begeistra enn eg hadde trudd eg skulle vere. Eg liker vekslinga mellom essayistiske betraktningar og barndomsskildringar, som også Thauke2 har peika på. Og eg liker den springande stream-of-consciousness-liknande forteljarmåten, sjølv om eg har ei kjensle av å ha lese eit par andre bøker om tenåringsgutar for 25-35 år sidan, i løpet av dei siste åra.

Boka reiser ei rekke spørsmål, i og med at ho utgjer seg for å vere sjølvbiografisk, både i forhold til problemstillingar omkring fiksjon og fakta, forteljarstemme og biofaktisk forfattar, hukommelsen og minnene si rolle og forhaldet mellom sjangrane biografi og roman. For det står roman på framsida, og korfor gjer det eigentleg det, når forfattaren frå starten av er så oppteken av å understreke det sjølvbiografiske? Dette er spennande spørsmål, som også får meg til å tenke på Meg eier ingen av Åsa Linderborg, som i fjor haust reiste mange av dei same spørsmåla, riktignok i eit mindre format. Mange av desse problemstillingane er det for tidleg å seie noko om etter å bare ha lese ein fjerdel av romanen, men eg gleder meg til å lese vidare, og sjå korleis Knausgård har utført resten av prosjektet sitt. Samtidig håper eg eg skal få tid til å lese andre forfattarar i løpet av det neste halvåret.

(Fotografiet er lånt frå Oktober forlag sine nettsider.)

Nov 15, 2009

Ei helsing frå inni bobla

Eg er inni ei boble for tida. Dei siste månadane har eg stort sett bare vore oppteken av masteroppgåva mi, som sakte men sikkert begynner å like på ein samanhengande og meiningfull tekst. Nokre veker til nå, også er eg tilbake til vanlege dagar igjen. Det er kjekt å fordjupe seg i eit emne, skrive om det og sjå at teksten tek form. Likevel merkar eg at hovudet blir brukt mykje meir enn kroppen, nå for tida. Det er nesten vanskeleg å tenke på andre ting enn denne oppgåva, og eg er redd eg er i ferd med å utvikle asosiale tendenser. Men nå begynner eg å bli redd eg har mista blogglesarane mine. Så eg gjer eit forsøk på å halde bloggen i live, på fridagen min.

I løpet av hausten har det blitt lite boklesing og lite blogging. Når eg har komme heim, etter mange lange timar med abstrakt lyrikkanalyse, har eg vore for trøytt i hovudet til å sette meg ned og kose meg med ei bok. Eg har heller ikkje orka å sette meg ned og skulle produsere tekst, etter ein lang dag med skriving. Til gjengjeld har eg sett ganske mange episodar med Cold Case og CSI i ulike variantar, denne hausten. Og eg må seie at slik lett og enkel tv-underhaldning er undervurdert.

Rust av Pedro Carmona-Alvarez
Det seier seg kanskje sjølv, at ein murstein på over 700 sider, slik som Carmona-Alvarez Rust tar lang tid å komme gjennom, når lesing ikkje blir prioritert, utover dei ti minuttene på sengekanten før eg sovnar. Men for eit par veker sidan blei eg omsider ferdig med denne boka. Eg er ikkje overbegeistra. Det jamne inntrykket er at teksten er uferdig og uredigert, sjølv om boka innimellom har passasjar som er så gode at forventningane blir halde oppe.

Den første halvdelen av romanen handlar om kameratane til Passolini, som bare blir omtala i tredjeperson, og som har forsvunne. Skildringane av oppveksta på Kolbotn og artistlivet er velskrivne, men inneheld lite nytt. Likevel er det spenninga med denne forsvunne kameraten Passolini, som gjer at eg får lyst til å lese vidare.

I andre halvdel av boka dukkar Passolini opp igjen, i forbinding med 8 mord i Santiago i Chile. Bakgrunnshitoria til dei involverte blir nøsta opp, og dette kunne vore ei storslått skildring av miljøet i dei latin-amerikanske storbyane, særlig Buenos Aires. Men eg sitter med ei kjensle av at potensialet i dei mange samtidige forteljingane ikkje blir utnytta. Nokon av dei fortalde historiene er veldig rørande og engasjerande, andre er direkte kjedelege og oppramsingsprega. Det irriterer meg også litt at eg må bruke post-it-lappar for å bla tilbake og hugse kven som var kven. For meg er det at karakterpresentasjonane og skildringane av personane i utgangspunktet ikkje gjer sterkt nok inntrykk, til at eg hugser personane 40 sider seinare, ein svakheit. I alle fall i denne romanen.

Rust har potensiale, både i første og andre halvdel. Men eg synes ikkje dette potensialet er utnytta godt nok.

En fortelling om kjærlighet og mørke av Amos Oz
Etter at eg blei ferdig med Rust begynte eg på En fortelling om kjærlighet og mørke av Amos Oz. Dette er ei samling sjølvbiografiske småtekstar med eit novellistisk preg, noko som passar veldig godt i ein slik periode kor eg ikkje har så mykje lesetid. Kapitla kan lesast kvar for seg, men dei har også ein plass i ein større samanheng.

Eg liker stemninga og tonen i denne boka, fortald frå den vesle guten sitt perspektiv, om tida før staten Israel blir oppretta, om jødane som på trettitalet blei jaga frå resten av Europa, til Palestina, og som seinare blir ønska ut av Palestina igjen. Det er små historier - om kjærleik og mørkre - frå ei oppvekst fyllt av begge deler.

Eg er omlag halvvegs i boka, og gleder meg til å lese vidare.

Poesikatalogen 2009
I går fekk eg pakke i posten, med Audiatur-katalogen, som inneheld over 700 sider ny poesi. Eg har såvidt fått tid til å bla litt i denne katalogen, men eg gleder meg veldig til å sette meg ned og kose meg med han, etter innlevering. For her er det mange timar godt lesestoff, det er eg sikker på.

Oct 17, 2009

Gratulerer med 70-årsdagen, Jan Erik Vold



Jan Erik Vold blir 70 år i dag.
I går blei han intervjua av Østlandssendingen på NrK i anledning feiringa av 70-årsdagen hans, som er i dag. Han sa at han hadde gitt ut over 200 bøker, men var blitt kjendt for fire dikt.

Han har rett, for kva tenker vi på når vi ser denne mannen? Vi tenker på "Kulturuke", "Kveldsang for loffen", "Funny" og "Mellom speil og speil". Men han har skrive så mykje meir enn desse tekstane.

(foto: nrk.no.)

Jan Erik Vold har blant anna skrive ei rekke politiske dikt, som blei gitt ut i samleutgåva Politiske dikt i 2004.I denne utgåva kan vi lese om hans engasjement for byen Oslo, mot urett og fattigdom og for likebehandling av mennesker. Vi kan lese dikt, kor Mordekai Wanunu er hovudpersonen, kor Vold ber Bush halde fingrane unna Irak og kor Poeten på verseform kritiserer byplanleggjarane i Oslo. Og i det sterke diktet "Hva er et skrik verdt", blir lidinga i verda stilt opp mot tyveriet av Munchs "Skrik". Politiske dikt er ei samling sterke tekstar om viktige tema. Og poeten gir sjølv uttrykk for at han ønsker å bli hugsa for desse tekstane.

Eg vil derfor gratulere Jan Erik Vold med 70-årsdagen, med ei oppfordring til å lese hans Politiske dikt, som etter mi meining er ei samling av dei sterkaste og viktigaste tekstane til Poeten. Det er, blant mykje, dette han fortener å bli hugsa for.

Oct 11, 2009

Eit kvardagsdikt

Min framtid av Edit Södergran

Ett nyckfullt ögonblick
stal mig min framtid,
den tillfälligt hoptimrade.

Jag skall bygga den upp mycket skönare
såsom jag tänkt den från början.
Jag skall bygga den upp på den fasta marken
som heter min vilja.
Jag skall resa den upp på de höga pelare
som heta mina ideal.
Jag skall bygga den med en hemlig lönngång
som heter min själ.
Jag skall bygga den med ett högt torn
som heter ensamhet.

Oct 10, 2009

Nobelprisvinnarar

Snowflakes in rain beskriver det å lese seg gjennom lista med nobelprisvinnarar som eit livslangt prosjekt. Og det trur eg det er for meg også - for på denne lista er det langt fleire namn eg har tenkt at eg har lyst til å lese, enn eg faktisk har lese. For ei tid tilbake meldte eg meg jo på ein nobelprisutfordring, som gjekk ut på å lese ein nobelprisvinnar i månaden. Eg hang med nokre månadar då eg var sjukemeldt i vår, men så kom kvardagen og tida strakk ikkje til lenger, og då fallt eg av lasset. Så eg trur eg støtter meg til Snowflakes og seier at det å komme igjennom denne lista med forfattarar er eit livstidsprosjekt, medan eg fortsetter å jobbe meg nedover lista.

Men kven har eg eigentleg lese, og kva har eg lese av dei? Ta gjerne med lista vidare til eigen blogg og skriv litt om kva du sjølv har lese, og kva du anbefaler til dei som vil jobbe seg gjennom lista.

1901 Sully Prudhomme Frankrike Franska
1902 Theodor Mommsen Tyskland Tyska
1903 Bjørnstjerne Bjørnson Norge Norska - Bondefortellinger, Synnøve Solbakken.
1904 Frédéric Mistral Frankrike Occitanska
José Echegaray Spanien Spanska
1905 Henryk Sienkiewicz Polen Polska
1906 Giosuè Carducci Italien Italienska
1907 Rudyard Kipling Storbritannien Engelska - Jungelboken.
1908 Rudolf Eucken Tyskland Tyska
1909 Selma Lagerlöf Sverige Svenska - Kejsarn av Portugalien, Jerusalem, Gösta Berlings saga og En Herrgårdssägen. (Ein favorittforfattar!)
1910 Paul Heyse Tyskland Tyska
1911 Maurice Maeterlinck Belgien Franska
1912 Gerhart Hauptmann Tyskland Tyska
1913 Rabindranath Tagore Indien Bengali/engelska
1914 Inget pris utdelades (a)
1915 Romain Rolland Frankrike Franska
1916 Verner von Heidenstam Sverige Svenska
1917 Karl Gjellerup Danmark Danska
Henrik Pontoppidan Danmark Danska
1918 Inget pris utdelades (a)
1919 Carl Spitteler Schweiz Tyska
1920 Knut Hamsun Norge Norska - Sult, Viktoria, August-trilogien, Pan (ei favorittbok).
1921 Anatole France Frankrike Franska
1922 Jacinto Benavente Spanien Spanska
1923 William Butler Yeats Irland Engelska - Ymse lyrikk.
1924 Wladyslaw Reymont Polen Polska
1925 George Bernard Shaw Irland Engelska
1926 Grazia Deledda Italien Italienska
1927 Henri Bergson Frankrike Franska - Time and free will.
1928 Sigrid Undset Norge Norska - Kristin Lavransdatter, Jenny (ei favorittbok), Ida Elisabeth, Vika-Ljot og Vigdis.
1929 Thomas Mann Tyskland Tyska
1930 Sinclair Lewis USA Engelska
1931 Erik Axel Karlfeldt (postumt) Sverige Svenska
1932 John Galsworthy Storbritannien Engelska
1933 Ivan Bunin Sovjetunionen (i exil) Ryska
1934 Luigi Pirandello Italien Italienska
1935 Inget pris utdelades (b)
1936 Eugene O’Neill USA Engelska
1937 Roger Martin du Gard Frankrike Franska
1938 Pearl Buck USA Engelska
1939 Frans Eemil Sillanpää Finland Finska
1940 Inget pris utdelades (b)
1941 Inget pris utdelades (b)
1942 Inget pris utdelades (b)
1943 Inget pris utdelades (b)
1944 Johannes V. Jensen Danmark Danska - Kongens fald
1945 Gabriela Mistral Chile Spanska
1946 Hermann Hesse Tyskland/Schweiz Tyska
1947 André Gide Frankrike Franska
1948 T.S. Eliot USA/Storbritannien Engelska - The waste Land, diverse essayistikk.
1949 William Faulkner USA Engelska
1950 Bertrand Russell Storbritannien Engelska
1951 Pär Lagerkvist Sverige Svenska - Böddeln, Barrabas.
1952 François Mauriac Frankrike Franska
1953 Winston Churchill Storbritannien Engelska
1954 Ernest Hemingway USA Engelska
1955 Halldór Kiljan Laxness Island Isländska
1956 Juan Ramón Jiménez Spanien Spanska
1957 Albert Camus Frankrike Franska - Den fremmede.
1958 Boris Pasternak (tackade nej) Sovjetunionen Ryska
1959 Salvatore Quasimodo Italien Italienska
1960 Saint-John Perse Frankrike Franska
1961 Ivo Andric Jugoslavien Serbokroatiska
1962 John Steinbeck USA Engelska - Out of Eden.
1963 Giorgos Seferis Grekland Nygrekiska
1964 Jean-Paul Sartre Frankrike Franska - Noe essayistikk.
1965 Michail Sjolochov Sovjetunionen Ryska
1966 Samuel Agnon Israel Hebreiska
Nelly Sachs Tyskland/Sverige Tyska
1967 Miguel Angel Asturias Guatemala Spanska
1968 Yasunari Kawabata Japan Japanska
1969 Samuel Beckett Irland Franska/engelska
1970 Aleksandr Solzjenitsyn Sovjetunionen Ryska - En dag i Ivan Denisovitsj liv.
1971 Pablo Neruda Chile Spanska
1972 Heinrich Böll Västtyskland Tyska
1973 Patrick White Australien Engelska
1974 Eyvind Johnson Sverige Svenska - Drömmar om rosor och eld
Harry Martinson Sverige Svenska

1975 Eugenio Montale Italien Italienska
1976 Saul Bellow Kanada/USA Engelska
1977 Vicente Aleixandre Spanien Spanska
1978 Isaac Bashevis Singer Polen/USA Jiddisch
1979 Odysseus Elytis Grekland Nygrekiska
1980 Czeslaw Milosz Polen/USA Polska
1981 Elias Canetti Bulgarien/Storbritannien/Schweiz Tyska
1982 Gabriel García Márquez Colombia Spanska
1983 William Golding Storbritannien Engelska - Fluenes herre.
1984 Jaroslav Seifert Tjeckoslovakien Tjeckiska
1985 Claude Simon Frankrike Franska
1986 Wole Soyinka Nigeria Engelska
1987 Joseph Brodsky Sovjetunionen/USA Ryska/engelska
1988 Naguib Mahfouz Egypten Arabiska
1989 Camilo José Cela Spanien Spanska
1990 Octavio Paz Mexiko Spanska
1991 Nadine Gordimer Sydafrika Engelska
1992 Derek Walcott Saint Lucia Engelska
1993 Toni Morrison USA Engelska
1994 Kenzaburo Oe Japan Japanska
1995 Seamus Heaney Irland Engelska
1996 Wisława Szymborska Polen Polska
1997 Dario Fo Italien Italienska
1998 José Saramago Portugal Portugisiska
1999 Günter Grass Tyskland Tyska
2000 Gao Xingjian Kina/Frankrike Kinesiska
2001 V.S. Naipaul Trinidad och Tobago/Storbritannien Engelska
2002 Imre Kertész Ungern Ungerska
2003 J.M. Coetzee Sydafrika Engelska - Barndom. Ungdom.
2004 Elfriede Jelinek Österrike Tyska
2005 Harold Pinter Storbritannien Engelska
2006 Orhan Pamuk Turkiet Turkiska - Mitt navn er Karmosin (favorittbok!), Det hvite huset.
2007 Doris Lessing Storbritannien Engelska - The grass is singing (favorittbok!).
2008 Jean-Marie Gustave Le Clézio Frankrike Franska - Gullfisken.
2009 Herta Müller, Romansk/Tysk.

Nobelveka

Eg rakk ikkje bla gjennom rss-feeden min i går, så eg gjorde det nå i kveld i staden. Og eg innser at bloggeland ikkje treng fleire innlegg verken om Herta Müller eller Barack Obama. Dei vann. Og alle har skrive om dei. Fortent? Ufortent? Overraskande? Ja, overraskande, i alle fall han siste. Müller må eg sjå å få lese. Men det seier eg jo alltid, når nokon vinn ein pris.

I kveld skal eg ta med meg Rust til sengs. Denne boka som er så tung å halde oppe, at ho ikkje er eigna til sengelesing. Og som eg eigentleg ikkje liker spesielt godt, men som innimellom er så god at eg ikkje klarer å leggje ho frå meg. Eg har nettopp lese eit godt parti. Håper dei siste hundreogfemti sidene er like gode.

På nattbordet mitt har eg også det siste nummeret av "Bøygen", om rus og diktning. Eg har bladd gjennom det og sett at det er mykje interessant lesestoff der. Men eg har ikkje fått lese det ennå. Eg leser bare masteroppgåve-relevante litteraturartiklar for tida. Eg blir litt einsspora av det. Men nå er det ikkje mange vekene igjen, dessverre og heldigvis på same tid. Etterpå kan eg kanskje begynne å skrive om interessante ting i bloggen min også, gjerne den dagen dei er interessante og ikkje dagen etter at alle andre har skrive om dei. Som for eksempel at Herta Müller vann nobelprisen i litteratur. Vi veit det nå.

Oct 7, 2009

Man booker prisen 2009

Hilary Mantel vann med boka Wolf Hall. Og heller ikkje denne gongen rakk eg lese vinnaren før ho vann. Eg har heller ikkje rukket å lese dei andre bøkene på lista, slik eg sa eg skulle. Sjølv om eg har fått kjøpt inn to av dei, Sarah Waters og Sarah Hall. Så eigentleg kan eg ikkje seie så mykje om kor vidt det er fortent eller ikkje, dette året heller.

Eight Months on Gazzah Street har riktignok stått på lese-lista mi lenge. Kanskje eg endeleg får somla meg til å lese Mantel, nå.

Oct 4, 2009

Sjangrar eg unngår

Inspirert av mine eigne refleksjonar om novellene, under og den eminente svenske bloggen Bokhora sitt fredagsspørsmål, vil eg stille spørsmålet

Kva slags sjangrar unngår du å lese? Og korfor unngår du å lese desse?

Sjølv har eg allereide skrive litt om novella, som eg bare gløymer å lese, utan nokon spesielt god grunn. Dette tenker eg stadig at eg skal skjerpe inn, for eg liker jo noveller, som sagt.

Eg unngår å lese fantasy og sci-fi. Dette skuldast i stor grad fordommar, eg er klar over det, men eg klarer ikkje heilt å leve meg inn i desse fantastiske universa som blir skapt. Eg veit ikkje heilt korfor, for eg liker jo det surrealsitiske. Men når det blir snakk om guddommelege fostermødre som har levd sidan tidenes morgon og slikt, blir eg litt satt ut. Narnia og Harry Potter er greit, men meir komplisert fantasy blir for mykje for meg. Eg har også ein tendens til å bli litt satt ut av romskip. Utan at eg kan grunngje dette noko vidare.

Kan hende dette heng saman med ei serievegring; det kjennest veldig forpliktande å gå i gang med å lese ein serie på mange bøker. Det er så mykje eg har lyst til å lese, at ein serie med fantasy, sci-fi, kjærleiksromanar, krim eller familiekrøniker er litt avskrekkande. Det er som om eg er redd for at dersom eg gir denne ti-bøkersserien ei sjanse, vil eg ikkje få tid til å lese alt det andre eg vil lese. Eigentleg ein underleg tanke, tatt i betraktning at eg les for å kose meg.

Som fleire av skribentane på Bokhora, unngår også eg BOATS-bøker (Based on a true story). I alle fall dei som er av typen eg-vil-dele-mi-personlege-tragedie. Biografiar, skrivne av dyktige biografar derimot, kan eg godt like. Men som med novellene hender det ofte at eg gløymer å lese dei.


Sep 30, 2009

Haustens noveller

Morgenbladet, som denne veka presenterer side opp og side ned med bokstoff, minner oss om at vi ikkje må gløyme novellene, som gjerne drukner innimellom alle romanane på bokmarknaden. For det blir skrive mange gode noveller og korttekstar.

Det er klart at en novelle eller ti fort kan drukne i et hav av romaner. Det er nå engang ikke vanskelig å forstå hvordan kunst i et lite og relativt uanselig format kan forsvinne i en litterær offentlighet hvor forlagene avfyrer kanoner med bare dagers mellomrom, denne høsten toppet av Karl Ove Knausgårds veritable atombombe av et verk. Men novelleformen er altfor viktig til å bli glemt. I dag står faktisk novellekunsten sterkere enn på lang tid i Norge. Mange hevder at forfatterskoler og skriveakademier har mye av æren for det. I så fall er det bare å takke og ønske seg mer av det samme. Krim har vi nok av. Ikke noveller.

Eg stusser jo litt over at Morgenbladet, i sitt flotte bokbilag, presenterer fem novellesamlingar - som ikkje skal drukne - i ein og same artikkel, medan romanane dei skriv om får kvar sitt oppslag. Men uansett - novellesamlingane blir i det minste presentrert.

Eg kjenner meg igjen i Morgenbladets artikkel. Eg liker noveller veldig godt, når eg les dei. Eg liker Frode Grytten, Naja Marie Aidt og Kjell Askildsen sine noveller. Men eg les noveller alt for sjeldan. Og eg venter med å lese dei, til dei har fått nok omtale til at dei ikkje lenger lar seg oversjå. Eg veit ikkje heilt korfor eg hopper over desse tekstane, for som sagt; når eg først les noveller liker eg dei godt.

Eg blir veldig nysgjerrrig på Lena Niemis Den du ringer kan ikke nås for øyeblikket etter å ha lese Morgenbladet si omtale. Dei skriv

Og i denne kjedede samlingen tekster, hvor den ene griper den forutgåendes hale, er det mange fasetter. Den skjematiske grunnideen om at mobilnettet er nede er fiffig, men den viktigste fellesnevneren i boken er å søke varmen og få kulden, søke forståelse og finne uforstand, søke triumf og få nederlag, søke aksept og få avvisning

Eg får også lyst til å lese debutant Anders Lunde, som i Noen iblant oss skriv groteske og arabeske noveller, som blir samanlikna med John Ajvide Lindquist. Også har eg jo blitt minna om at eg liker å lese desse tekstane, som eg så ofte gløymer.

Sep 29, 2009

Eit kvardagsdikt - ein gammal klassikar

Eg kom på nytt over Henrik Wergeland sitt "Pigen paa anatomikammeret" i helga. Dette samtidig så groteske og så romantiske diktet, om medisinstudenten som kjenner igjen nabojenta på anatomikammeret, gjorde sterkt inntrykk på meg første gong eg las det. Og det har fortsett å gjere inntrykk på meg kvar gong eg les det.

Pigen paa anatomikammeret
Henrik Wergeland. 1837.

-- -- Jo det er Hende! O lys hid!
Og slip ei Kniven end paaglid
i denne Armes Hjerte!
O, der er rædsom Vittighed
i Lampens Blik, som stirrer ned
paa denne døde Smerte.

Saa kold dengang den aanded saae
den stolte Verden jo derpaa?
Og frække Øine skar
det Slør igjennem tidligt, som
den stakkels Piges Fattigdom
af gyldne Drømme bar.

Som Blomst i Isen frosset ind
jeg seer et Træk paa denne Kind,
som vel jeg bør at kjende.
Thi Fryden i min Barndomsleeg
før altfor høit min Skulder steeg
-- o var den ikke Hende.

Tvertsover boed' Hun for os,
i Armod født som i sit Mos
paa Taget Stedmorsblommen.
Fornemme Folk kun fatted svært,
at Blod saa fagert og saa skjært
af Fattigfolk var kommen.

Ak, mangt sligt Aasyn dog jeg saae
som Maanedsrosens Pragt forgaae,
som Sommerfuglestøvet!
Dem Skjebnens Haand for haardt vel tog
og Syndens Spor dem overjog
som Sneglens Sliim paa Løvet.

Eg liker Henrik Wergeland si dikting. Det er så mykje rytme, så mykje rim og så mange vakre lydar i dikta hans. Les bare siste strofa om igjen, og høyr på s-lydane. Er det ikkje vakkert?

Sep 27, 2009

Her er eg

Eg er her. Eg har bare drukna i lyrikkteori. Det er ei god drukning, så lenge dette fører til at masteroppgåva mi stadig blir meir og meir omfangsrik. Men det går ut over denne stakkars bloggen min. Det blir ikkje så mange innlegg for tida, fordi hovudet mitt er fullt av dei tankane eg skal skrive ned og systematisere. Desse tankane skal tilpassast den akademiske målgruppa, som sensorane jo er. Det blir ikkje plass til så mange andre tankar, om kva som rører seg i det norske kulturlivet. Eg skulle gjerne skrive mykje om Jon Fosse som blir femti år denne veka. Eg skulle også gjerne skrive om Jan Erik Vold si diktning og syttiårsdagen hans. Eg skulle skrive om Julia Kristeva som har vore i Oslo dei siste dagane. Eg skulle også gjerne lese mange av dei nye bøkene som har komme ut i haust og skrive om dei. Men alt dette blir borte, ettersom innleveringsdatoen for masterprosjektet kjem nærmare og nærmare og nærmare... Seinare, når sensorane er ferdige med å lese kva eg har tenkt, kan eg skrive til alle andre, på ein litt mindre akademisk måte. For det er jo spennande, det eg held på med. Lyrikk er spennande og lyrikkteori er også spennande. Enn så tørt det må høyrast ut.

Sep 20, 2009

Norske bokbloggar

Anita kom over denne svenske sida med oversikt over svenske bokbloggar. Ho stillde umiddelbart spørsmål med korfor vi ikkje har ei tilsvarande norsk side. Og som den handlekraftige kvinna ho er, oppretta ho umiddelbart ei tilsvarande side sjølv.

Så viss du er interessert i ei oversikt over norske bokbloggarar, viss du har nokre favorittar du synes fortener ein plass på ei slik liste, viss du har ein bokblogg du vil registrere sjølv eller viss du bare liker å lese om bøker kan du kikke innom

Eit kvardagsdikt... i helga

Emily Dickinson (1830-1886) rakk å skrive svært mykje spennande lyrikk i løpet av dei 56 åra ho fekk leve. Eg liker så godt slike enkle tekstar, kor det som er sansbart blir gjort tydeleg, slik som dette diktet, "The grass":


The grass

Emily Dickinson

The grass so little has to do, --
A sphere of simple green,
With only butterflies to brood,
And bees to entertain,

And stir all day to pretty tunes
The breezes fetch along,
And hold the sunshine in its lap
And bow to everything;

And thread the dews all night, like pearls,
And make itself so fine, --
A duchess were too common
For such a noticing.

And even when it dies, to pass
In odors so divine,
As lowly spices gone to sleep,
Or amulets of pine.

And then to dwell in sovereign barns,
And dream the days away, --
The grass so little has to do,
I wish I were the hay!

Sep 19, 2009

Bok i posten

I dag kom Uten skjebne av Imre Kertész i posten. Eg gleder meg veldig til å lese denne boka som Lyran har sagt at ho synest at alle skal lese.


De norske bokklubber omtaler boka slik:
Romanen handler om den unge Köves, som blir tatt og ført til en konsentrasjonsleir, men som tilpasser seg og overlever. Köves betrakter hendelsene i leiren som et barn uten helt å forstå dem, og uten å finne dem unaturlige eller opprørende. Leseren konfronteres ikke bare med overgrepets grusomhet, men like mye med bredden av den tankeløshet som utmerket seg ved måten den ble gjennomført på. Forfatterens budskap er at liv er tilpasning. Dette er forfatterens debutroman
Eg gleder meg til å lese denne.

Sep 18, 2009

Barndomshelten min kjem på kino!

Må ein ha med seg ungar for å sjå denne? I så fall må eg få låne ein...


Årstidsenquete

Den siste veka har det gått framover med masterprosjektet mitt. Dette har gått ut over bloggen min. Eg har vore så langt inni ei teoretisk verd at eg ikkje har hatt mental kapasitet til å finne på noko å blogge om. Då eg kom over Lilla O sin enquete om årstider, via google-reader, var denne veldig velkommen. Då kan eg blogge litt, utan å trenge å finne på noko å skrive om sjølv. Og det passer meg veldig bra i dag.
  1. en bok om en ny början. I Arne Garborgs Bondestundentar flytter bondeguten Daniel til Oslo for å studere, til tross for at ingen der heime har særleg stor tru på han. Han får ein ny start, men om han bruker sjansane sine godt, kan vel diskuterast.
  2. en vinterbok. Isslottet av Tarjei Vesaas er den finaste vinterboka eg klarer å komme på. Det er ei av dei finaste bøkene eg klarer å komme på, i det heile tatt. Ho handlar om Siss og Unn, to 11-år gamle jenter, vennskapet deira og Unn si forsvinning.
  3. en vårbok. I Helle Helle si Hus og hjem er det vår. Trur eg. Eller kanskje det er forsommar. Uansett, Anne tenker på å gjere ei rekke vårlege aktivitetar, som å stelle i hagen og lage hageselskap.
  4. en bok med ett födelsedagskalas. Gjøre godt av Trude Marstein er ei bok med 118 forteljarar som får eit par sider til å fortelje om det siste døgnet. Mange av forteljingane er sentrert rundt eit femtiårslag. Og sjølve jubilanten er ein av dei få personane som blir nemnd, men som ikkje får fortelje sjølv. Sjølv om ho på mange måtar står i sentrum for store deler av forteljinga.
  5. en sommarbok. Det er lenge sidan eg las Lillelord av Johan Borgen, men eg hugser sommarferien dei reiser på godt. Kanskje dette er ei bok det er på tide å lese om igjen?
  6. en bok om bröllop. Kristin Lavransdatter sitt bryllup i Kransen, er det første bryllupet eg kjem til å tenke på. Denne er det også på tide å lese ein gong til.
  7. en höstbok. Nattefokk av Johan Theorin er ei av dei betre krimbøkene eg har lese. Mykje av handlinga er lagt til hausten og den tidlege vinteren fram til jul. Havet og veret får stor plass i denne haustboka.
  8. en bok om skolan. Gift av Aleksander Kielland er vel kanskje den mest kjendte norske boka om skulen, kor Lille Marius pugger latingloser til han døyr. Boka er ein god klassikar, vel verdt å lese, sjølv om det heldigvis har skjedd mykje med skulesystemet sidan den tida.
  9. en julbok. Selma Lagerlöf sine Kristuslegender er flotte - det blir ikkje jul utan.
  10. en bok om ett avslut eller avsked. I Ut og stjæle hester fortel hovudpersonen om då han som femtenåring tok avskjed med faren sin, og satt på bussen og såg ut bakruta medan faren står igjen og blir lenger og lenger borte. Dette er ei slik ei vakker skildring.
Det blei overraskande mange norske klassikarar i denne assosiasjonsrekka mi, denne gongen. Sånn kan det gå, når ein skal tenke tilbake på kva ein har lese.