Eg er oppslukt

Eg les ikkje mykje krim. Mest fordi eg las mykje krim før og blei veldig lei. Og fordi eg har så utruleg mange bøker eg vil lese og tida ikkje strekker til. Dermed blir gjerne denne sjangeren nedprioritert. Men mest fordi eg las så mykje krim då eg var yngre og plutseleg blei lei av desperate politiansette som køyrde til og frå politihuset på Grønland.

Det at eg ikkje les så mykje krim, gjer at eg er veldig seint ute med å lese Stieg Larsson sine bøker. Men i går begynte eg på Menn som hater kvinner. Og eg er oppslukt.

Dette er ikkje sånn irriterande, klisjèfull krim som gjev meg ei kjensle av å ha lese dette hundre gonger før. Dette er noko nytt og annleis. Og eg liker det.

Dr. Glas, Gregorius og Helga Gregorius

I går såg eg reklame på TV om at dramatiseringa av Dr. Glas skal sendast på SVT2 førstkommande laurdag, kl. 21.05. Eg håper ikkje det dukker opp noko anna eg må gjere denne dagen, for eg har lyst til å sjå dette stykket.


For nokre år sidan las eg boka Dr. Glas av Hjalmar Söderberg. Boka, frå 1905 handlar om doktoren som forelskar seg i den unge, vakre Helga Gregorius, som kjem til doktoren for å få hjelp til å takle det kjærleikslause ekteskapet sitt. Ho er gift med den særdeles usympatisk skildra presten, Gregorius.

Doktoren ser på seg sjølv som ein reddande engel som skal befri Helga frå det grufulle ekteskapet ho er fanga i. Spørsmålet om kor vidt det er riktig å ta livet av eit menneske for å redde eit anna, er eit av dei spørsmåla om skuld og ansvar, som blir sentrale i boka.

Dr. Glas er full av denne naturalistiske determinismen, som vi bare kan finne i romanar frå århundreskiftet. Det har blitt ein roman som har blitt ståande som ein av dei viktige svenske romanane frå tidleg 1900-tal.


Nokre år etter at eg hadde lese Dr. Glas kom eg over romanen Gregoius av Bengt Ohlsson. Gregorius er eit svar på Dr. Glas. I Dr. Glas er det doktoren som har forteljarperspektivet. Gregorius er den same historia, fortald med presten Gregorius sine auge. Her får vi eit heilt anna inntrykk av både han sjølv, doktoren og det grufulle ekteskapet som Hjalmar Söderberg har skildra.

Gregorius er utgitt i 2005. Og eg klarer ikkje la vere å synest at det er veldig spennande at ein forfattar svarar på eit hundre år gammal, kanonisert verk, på denne måten. Og i motsetnad til dei mange, smårare forsøka på å skrive for eksempel mr. Darcy si forteljing om møtet med Elizabeth Bennet, er Gregorius eit vellukka svar på Dr. Glas. Ohlsson setter ikkje minst fingeren på den viktige og vanskelege evna til å sjå ei sak frå fleire sider.


For ikkje lenge sidan fortalde ein av dei svenske bokbloggarane eg les, at Birgitta Lindén har skrive Helga Gregorius si historie, i den nye romanen Jag, Helga Gregorius.

Eg har akkurat bestillt denne romanen og eg gleder meg til å lese fru Gregorius sitt svar på dei to andre si historie. Og eg kan ikkje for det, eg synest det er utruleg spennande, av først Ohlsson og så Lindén, å diskutere Söderberg sin tekst gjennom å skrive han om igjen på denne måten.

Eg gleder meg til Jag, Helga Gregorius kjem i posten. Og eg håper at Birgitta Lindén sitt svar på Ohlsson og Söderberg si forteljing vil svare til forventningane eg har.


Og mens eg ventar, vil eg få sjansen til å friske opp hovudtrekka i Dr. Glas førstkommande laurdag.

Eit kvardagsdikt

[blommorna sover]

blommorna sover i fönstret och lampan stirrar ljus
och fönstret stirrar tanklöst ut i mörkret utanför
tavlorna visar själlöst sitt anförtrodda innehåll
och flugorna står stilla på väggarna och tänker

blommorna lutar sig mot natten och lampan spinner ljus
i hörnet spinner katten yllegarn att sova med
på spisen snarkar kaffepannan då och då med velbehag
och barnena leker tyst med ord på golvet.

det vita dukade bordet väntar på någon
vars steg aldrig kommer uppför trappan

ett tåg som genomborrar tystnaden i fjärran
avslöjar inte tingenas hemlighet
men ödet räknar klockans slag med decimaler.

Mammutkatalogen er ute

Det er høgsesong for å få mykje bok for pengane. Årets mammut-tusenlapp skal brukast på:

• 03 Pedro Camona-Alvarez: Hjemmelekser. 99,-

• 08 Anonym: Kindereggeffekten. 99,-

• 15 Harry Bernstein: Den usynlige muren. 99,-

• 88 Mikael Niemi: Mannen som døde som en laks. 89,-

• 92 Arto Paasilinna: Kollektivt selvmord. 129,-

• 94 Orhan Pamuk: Det tause huset. 149,-

• 114 Margit Walsøe: Kjære Voltaire. 99,-

• 254 Michael Coren: C.S. Lewis, mannen som skapte Narnia. 79,-

• 260 Jacob Foresll: Astrids bilder. 159,-

• 623 Charles Baudelaire: Kunsten og det moderne liv. 79,-

Og for å anbefale nokre bøker eg har lese, kan eg gå god for desse:

• 29 Fjodor Dostovjevskij: Brødrene Karamasov. 89,-

• 38 Gustave Flaubert: Madamme Bovary. 69,-

• 40 Jon Fosse: Andvake. 99,-

• 49 Frode Grytten: Rom ved havet. Rom i byen. 119,-

• 55 Johan Harstad: Hässelby. 149,-

• 60 Edvard Hoem: Mors og fars historie. 99,-

• 637 Arne Melberg: Selvskrevet. Om selvframstilling i litteraturen. 79,-

Dagens sitat

"A poem is no place for an idea."
- Edgar Watson Howe

Det verkeleg gode språket

Akkurat nå har eg lyst til å skrive ein hyllest til denne mannen. Eg har begynt å lese Melancholia I-II av Jon Fosse i dag, og eg lar meg rett og slett sette litt ut, kvar gong eg les tekstane hans.

Denne 50 år gamle mannen har hatt ein enorm produksjon og eg kjenner eg blir takknemlig fordi eg får lov til å lese det han har skrive, både av romanar, lyrikk og dramatikk. Og det kjem frå meg som normalt ikkje sett så stor pris på å lese dramatikk. Eg meiner dette er ein sjangar som er betre frå scena. Men ikkje Jon Fosse sin dramatikk. Den går det an å lese, fordi dialogane hans er prega av det heilt utrulege språket som kjenneteiknar Fosse sitt arbeid.

Eg lar meg målbinde av språket hans, av den særeigne stilen, alle gjentakingane og dei mange tomromma i tekstane hans. Det er nett som om det som ikkje blir sagt er like viktig som det som blir sagt. Gong på gong tar han meg med til eit anna univers, der eg kan få lov til å gløyme meg sjølv å vere tilstades i teksten og i språket. Derfor liker eg Jon Fosse.

Eit anna resultat av det at eg blir så betatt av språket til Fosse er at eg blir overvelda av ein voldsom skrivelyst. Eg veit ikkje kva eg vil skrive, men eg vil skrive det eg har inni meg. Kan hende dette skjer fordi eg blir så betatt av kva språket hans faktisk kan klare å uttrykkje. Eg vil også vere med å ta del i dette.

I kveld skal eg vere heime og lese. Eg skal lese om Lars Hertervig sine ungdomsår i Düsseldorf også skal eg lese vidare om resten av livet hans. Og eg skal forsvinne inn i denne språkverda til Fosse og bli der. Det er ein ganske fin stad å vere ein laurdagskveld.

Mark Haddon

The curious Incident of the Dog in the Night-time
Vintage 2004
271 sider



Eg er ferdig med denne boka nå og eg må bare fortelje at eg likte ho veldig, veldig godt. Sidan dette er ei lesesirkelbok skal eg ikkje skrive eit alt for omfattande blogginnlegg før lesetida er brukt opp. Men dette er verkeleg ei god bok eg anbefaler.

Flamme - ein kompisklubb?

Etter at eg har vore utan nettilgong nokre dagar har eg endeleg fått oppdatert meg med avisene siste dagane.

Christine Skogen Nyhagen var på onsdag ute i Dagsavisen med ein, etter mi meining, ganske provoserande kronikk kor ho kritiserer Flamme Forlag sin singelserie for å vere ein "kompisklubb", der dei utelukka gir ut poesi som er i tråd med Haagensen sin skrivemåte og hans språkform. Ho skriv:

"Imidlertid bør Flamme Forlag muligens vurdere om de vil at boksingel-utgivelsene skal representere litterært kameraderi og framelsking av eget stilspråk, og dermed legge stramme begrensninger på litteraturen, eller om de vil representere et mangfold innenfor poesien."

Dette underbygger Nyhagen med hjelp av så mykje som to eksempler på dikt som har same språkform som Haagensen si diktning. Ein kikk innom Flamme sine nettsider viser at dei har gitt ut 23 bøker til nå. Eg har ikkje lese alle desse, men eg veit med sikkerheit at Nyhagen sin argumentasjon vil falle frå kvarandre dersom ho kikkar nærmare på mellom anna Llambias ...rasende... og Ole-Petter Arnebergs Mepåno, som begge har eit stilspråk som avviker sterkt frå Haagensen sitt.

Flamme Forlag har verkeleg åpna for eit mangfald i poesien. Med sine lågbudsjettsinglar får dei gitt ut tekstar som dei store, kommersielle og pengetellande forlaga ikkje vil gje ut. For få dagar sidan skreiv eg om Kjell-Olav Jensen som kritiserer dei store forlaga for å ikkje våge å omsette smal litteratur, fordi dei er redde for å ikkje skulle få selgje bøkene.

Flamme Forlag er eit motsvar til denne tendens. Dei vågar gje ut tekstar som dei store forlaga ikkje vil satse pengane sine på. Nyhagen sitt innlegg blir for meg ståande som ein lite gjennomtenkt og usmakleg kritikk, nettopp fordi Flamme, gjennom sin ideologi, si nytenking og sine kostnadseffektive boksinglar representerer det nye vi treng for å få utvikla eit mangfald innanfor norsk samtidspoesi.

Kva med å heller juble over at vi endeleg har fått eit forlag som tar sjansar og vågar å gje ut god litteratur?

Åsa Linderborg

Meg eier ingen
Versal Forlag 2008
275 sider
Dette er ei av dei bøkene eg hadde gløymd å avbestille i bokklubben denne hausten. Eg hadde sett på ho i bokhandelen, tatt i ho fordi eg la merke til denne vesle boka som låg på bordet i bokhandelen, men eigentleg ikkje tenkt på å kjøpe boka. I bokhandelen tenkte eg at eg liker framsida og formatet på denne boka, for boka er 13x18 cm, som eit middels stort bilete. Og det er det boka er. Meg eier ingen er eit bilete av ein oppvekst på 70-talet i Sverige. Boka er eit bilete av det å vere ei lita jente som bur i ei blokkleiligheit saman med ein far som er alkoholikar og jobbar på metallverket. På baksida av boka står det

"Meg eier ingen er Åsa Linderborgs fortelling om dyp kjærlighet til en Pappa som hun samtidig skammet seg over, og om klassetilhørighet og alkoholens makt."

Fordomsfull som eg er, hadde eg forventa ei sentimental suppe av følerier og betraktningar om einsemd og sakn, draumar og lengsler. Og det var vel fordi eg har fått nok av slike bøker at eg ikkje kjøpte boka. Men så var det denne framsida då, som likevel fekk meg til å lese boka. Og denne boka er heilt tom for sentimentale følelsesskildringar, sjølvmedlidande hovudpersonar, ja det er ei oppvekstskildring nesten utan introspeksjon. Boka har ein nøktern og enkel måte å fortelle om denne oppveksta på. Det er som om Linderborg skildrar overflata av det som skjedde. Sjølvsagt får ein som lesar medkjensle for denne vesle jenta som må passe på og dekke over for Pappaen sin, men språket er usentimentalt og direkte. Det blir opp til lesaren sjølv å vurdere kva ein skal føle og kjenne.

"Vi brukte kveldene til å snakke sammen. Om hvordan det var å være arbeider, hvor flink jeg var på skolen, om Nacka Skoglund og sosialismen. Om mamma. Viktige ting, sånt som bare vi visste noe om.
Jeg ville være nær ham hele tiden. Var vi i butikken, holdt jeg ham i buksebeinet, satt jeg på bagasjebrettet, klemte jeg rundt ryggen hans, hvis han gikk på do, fulgte jeg etter ham. Jeg sov tett inntil kroppen hans.
Vi pusset ikke tennene eller vasket oss før vi gikk og la oss. Pappa hadde på seg underbukse og gjerne sokker også. Jeg hadde truse på meg. Vi brukte ikke sengetøy noe særlig. Dyne uten trekk, vi lå ofte rett på Dux-madrassene. Putene var dekket av skitne putevar, mest for at ikke fjærene skulle stikke."
(s. 43)

Eg har vald å sitere dette avsnittet her fordi det er veldig deskriptivt for boka. Det viser både den gode kjærleiken som dottera har til faren sin og fortel samtidig på denne usentimentale og rett-fram-måten, som karakteriserer heile romanen, om den dårlege hygiena i heimen, som er eit av mange eksempel på korleis Åsa og faren sin heim skil seg frå dei andre sine heimar.

Boka gir mange eksempel på det dagens barnevernspedagogar ville ha karakterisert som grov omsorgssvikt. Ho fortel om faren som setter frå seg den vesle jenta utføre barnehagen, før han har åpna, for å rekke jobben sin. Ho fortel om faren som tisser i vasken på kjøkkenet etter å ha drukket øl og spyr opp gårsdagens ølrestar før dei syklar til barnehagen. Ho fortel om faren som ikkje klarer å få lønna si til å vare meir enn eit par dagar, og som må spise middag hos foreldra kvar dag, der han også bommar pengar. Også fortel ho om denne heilt spesielle kjærleiken mellom den vesle jenta og faren sin. Etterkvart som Åsa blir eldre, blir denne kjærleiken vanskelegare, men han er likevel veldig viktig heile livet.

Gjennom den nøkterne og usentimentale språkforma lar Linderborg lesaren få sjå inn i oppveksten til denne jenta med same namn som forfattaren. Det blir som om ho visar fram eit bilete; sjå her, og ta stilling til det du ser sjølv. Det er eit sterkt bilete av den viktige og vanskelege kjærleiken som dottera har til faren. Det er eit bilete det er viktig at vi får lov til å sjå.

Skuffa

Det er ikkje alltid eg rekker å lese dagens avis den dagen ho kjem ut. Og derfor har eg lese gårsdagens avis i dag. Og bare så det er sagt, når eg snakkar om avisa så meiner eg Dagsavisen. Fordi det er den som kjem i postkassa heime hos meg.

I gårsdagens avis, som eg las i dag, var Kjell-Olaf Jensen ute og uttalte seg om korleis forlaga er styrt av agentar.

«Forlagene, særlig de store, er ofte svært redde for å gå inn for bøker som de ikke har fått anbefalt av internasjonale agentfirmaer, hvor agentene ofte ikke aner noe om et norsk publikums lesevaner, men pøser ut anbefalinger til hele Europa under ett. Resultatet blir beklemmende ofte at de samme middelmådige amerikanske skriveverksted-romanene kommer ut på all verdens språk, mens fabelaktige romaner fra andre språk og kilder blir liggende uoversatt».
Kjell-Olaf Jensen. Dagsavisen 30.01.09

Eg merkar at den vesle, naive og godtruande verkelegheitsforståinga mi blir rokka ved, kvar gong nokon skriver om at bokbransjen er styrt av pengar. Eg veit det jo, sjølvsagt veit eg det. Men likevel blir eg littegranne lei meg kvar gong nokon fortel meg det. Det er som å få vite at julenissen ikkje finst. Eg veit det, men eg blir likevel skuffa.

Eg blir skuffa fordi eg synest ikkje det burde vere sånn. Eg synest ikkje det burde vere slik at dei mest høgrøysta agentane med mest pengar bestemmer kva forlaga skal bruke pengar på å omsette til norsk og ikkje. Eg synest det bør vere slik at dei som jobbar i forlag trur på sin eigen smak, stolar på at nordmenn skal like det dei liker og omsette dei tekstane som er spennande, ikkje bare dei dei veit kjem til å selgje.

Sjølvsagt skjønner eg kvifor det er tryggare å omsette det ein veit vil selgje. Eg er jo ikkje dum. Men likevel blir dei naive sidene ved meg litt skuffa kvar gong eg oppdager dette.