Lyrikk på ein søndag - R

Det er søndag, og eg har bestemt meg for at eg har komme til R i alfabetet. Det er ikkje heilt riktig, for eg har eigentleg komme til Q, men sidan Q er ein litt krevande bokstav, hopper vi over han og går vidare til R.

1. Rim og rytme er ofte viktige i dei lyriske tekstane. Rimet og rytmen er lydlege og klanglege elementer i teksten, som er med på å avgjere korleis teksten blir lese. Og sjølv om ikkje alle dikt har rim, har alle dikt ein rytme. Nokre dikt har ein prosaisk rytme, medan andre dikt har ein jamn og regelmessig rytme, ei bunden form. Første oppgåve i dag er knytta til dette - presenter eit dikt, kor rimet og rytmen er viktig.

2. Renessansen er sentral i vår kunst- og kulturhistorie. I denne perioden var synet på verkelegheita, verda og mennesket i ei nyorientering, bort frå den katolske kyrkja som einerådande premissleverandør og over mot eit stadig aukande fokus på mennesket si rolle i verda. Biletkunsten viser mindre typiske og meir individliknande mennesker og Cervantes gir ut Don Quioute, den første moderne romanen. Denne tenkemåten, kor mennesket står i sentrum har vore eit viktig fundament for utviklinga dei seinare århundra og renessansehumanistane kan på mange måtar seiast å ha laga grunnlaget for kulturen og tenkemåten som framleis pregar biletkunst, musikk og litteratur i vår tid. Presenter eit dikt frå renessansen.

3. Presenter eit dikt av ein diktar på R.

-----------------

1. På første oppgåve vil eg hente fram Johan Sebastia Welhaven sitt dikt "Digtets aand". Dette diktet er ikkje bare prega av tydelege rimmønster og klare, regelmessige rytmar, men det tematiserer også bruken av desse og den rollen rim og rytme spelar for diktets ånd.

"Digtets aand"

Hvad ei med Ord kan nævnes
I det rigeste Sprog,
Det Uudsigelige,
Skal Digtet røbe dog.

Af Sprogets strenge Bygning,
Af Tankeformers Baand,
Stiger en frigjort Tanke,
Og den er Digtets Aand.

Den boede i Sjelen,
Før Strofens Liv blev til,
Og Sprogets Malm er blevet
Flydende ved dens Ild.

Den gjennemtrænger Ordet
Lig Duft, der stiger op
Af Rosentræets Indre
I den aabnede Knop.

Og skjønt den ei kan præges
I Digtets Tankerad,
Den er dog der tilstede
Som Duft i Rosenblad.

Glem da den gamle Klage,
At ingen Kunst formaar
At male Tankefunken,
Hvoraf et Digt fremstaar.

Thi hvis den kunde bindes,
Og sløres af paa Prent,
Da var i denne Skranke
Dens Liv og Virken endt.

Den vil med Aandens Frihed
Svæve paa Ordets Klang;
Den har i Digtets Rytmer
En stakket Gjennemgang; —

En Gjennemgang til Livet
I Læserens Bryst;
Der vil den vaagne atter
I Sorrig eller Lyst,

Og næres og bevæges,
Og blive lig den Ild,
Der laa i Digter-Sjelen,
Før Strofens Liv blev til.

Kun da bevarer Digtet
Sin rette Tryllemagt;
Det Uudsigelige
Er da i Ordet lagt.

Betragt den stille Lykke,
Der gjør en Digter varm,
Mens Aanden i hans Sange
Svæver fra Barm til Barm.

Lad kun hans Rygte hæves
Mod Sky af Døgnets Vind, —
Det er dog ei den sande
Kvægelse for hans Sind.

Men naar hans Tankebilled,
Med eller uden Ry,
Finder et lutret Indre,
Og fødes der paa Ny, —

O, bring ham da et Budskab
Om dette Aandens Bliv;
Thi dermed er det lovet
Hans Verk et evigt Liv.

2. Mitt renessansedikt er Sonette 61 av Fransesco Pertrarca frå omlag 1350. Pertrarca skreiv ei rekke sonetter til ei kvinne ved namn Laura. Han var eit førebilete for seinare diktarar, ved at han skreiv dikt til ei kvinne for det individet ho var, ikkje bare for den rolla ho representerte. Slik representerer Pertraca sine sonetter noko nytt.

"Sonette 61":

Eg signar årsens ble, eg signar året
og månad, dag og time då det hende,
og stad og stelle der min lagnad vende
og eg vart bunden av to augo klåre.

Ver signa, søte tvil eg tidt har bore
frå kjærleiks lekkjer lagde meg i bende,
ver signa, piler gjennom hjarta sende,
og bogen hans som skaut, og sjølve såret!

Ver signa, signa, ord som har så vide
om kjære namnet ditt for verda klunge,
ver signa, lengt og sukk og tårer stride,

kvar kjærleiks song som vakna på mi tunge,
kvart kjærleiks kvad som føddest or mi kvide:
for deg åleine har mitt hjarta sunge!

(overs. Sigmund Skard)

3. Min diktar på R er den for meg relativt nyoppdaga amerikanske diktaren Lawrence Raab. Han skriv gode og stemningsfulle dikt på frie vers. Og sidan snøen er i ferd med å smelte bort (eller fordampe og bli til tåke) for tida, passar det godt med eit vårdikt av Raab:

"Cold Spring"

The last few gray sheets of snow are gone,
winter’s scraps and leavings lowered
to a common level. A sudden jolt
of weather pushed us outside, and now
this larger world once again belongs to us.
I stand at the edge of it, beside the house,
listening to the stream we haven’t heard
since fall, and I imagine one day thinking
back to this hour and blaming myself
for my worries, my foolishness, today’s choices
having become the accomplished
facts of change, accepted
or forgotten. The woods are a mangle
of lines, yet delicate, yet precise,
when I take the time to look closely.
If I’m not happy it must be my own fault.
At the edge of the lawn my wife
bends down to uncover a flower, then another.
The first splurge of crocuses.
And for a moment the sweep and shudder
of the wind seems indistinguishable
from the steady furl of water
just beyond her.