Lyrikk på ein søndag - U

1. U står for underleggjering, altså det som ifølgje den russiske formalisten Victor Slovskji er formålet til det poetiske språket. Det poetiske språket, eller lyrikkens språk skil seg frå det språket vi bruker til dagleg. Det daglege språket er ei verktøy som er automatisert, og vi tenker ikkje så nøye over korleis språket blir brukt. Men det poetiske språket er annleis, og det at språket er annleis gjer at språket blir underleg. Ein blir tvungen til å lausrive seg frå den automatiserte språkbruken ein til vanleg har, og oppleve det underlege språket på ein ny måte. Og dette er eit av formåla til diktinga. Oppgåve 1 blir derfor: Presenter eit dikt, kor denne underleggjeringa av språket blir spesielt tydeleg for deg.

2. I totalitære statar med ytringssensur, oppstår det gjerne eit fenomen som heiter undergrunnslitteratur, altså litteratur som tek opp spørsmål det elles ikkje er lov til å snakke om i det offenlege rom. Kjenner du til eit dikt som representerer undergrunnslitteraturen? I så fall, presenter det.

3. Presenter eit dikt av ein diktar på U.

--------------------

1. Eg trur Ekelöf begynner å bli den desidert sterkast representerte diktaren i mine svar på denne lyrikkutfordringa, men likevel - han har skrive så mange gode tekstar (kan eg seie at han har skrive flest gode tekstar?), og dei passar alltid så godt inn. Og når eg tenker på underleggjering av språket, kjem eg ikkje på noko dikt som gjer dette betre enn diktet "Jag ser på detta spjäll":

"Jag ser på detta spjäll"

Jag ser på detta spjäll
Det är rutigt, absolut rutigt
Jag ser på detta andra spjäll
Det är fullkomligt randigt

Det ena är rutigt vare sig det är öppet

eller stängt
Det ger bara lite mer eller mindre luft
Det andra är randigt vare sig man ätit av
det eller ej
men mest när man ätit av det!

O vad skall jag göra med alla dessa spjäll
Vad skall jag göra med alla dessa ord
som eventuellt betyder ett och detsamma
med eller utan ränder!

Jag är visst kommen på fel halvklot!

(Legg forresten merke til den elegante sivilisasjonskritikken i Obstfelderomskrivinga. Det å i det heile tatt bekymre seg for slike språklege rarieteter kan vel seiast å vere eit godt eksempel på eit i-landsproblem).

2. Sidan det var 9. april i går, passer det godt å gå tilbake til andre verdskrigen i denne oppgåva, og eit av dei dikta som blei stempla som illegale i den perioden var Nordahl Grieg sitt korte, men uttrykksfulle dikt om OL i Berlin i 1936:

Niggeren Owen sprinter,
germaneren stuper sprengt.
Det blonde stadion undres,
og Føreren mørkner strengt.
Men tenk da med trøst på de
jødiske kvinner og menn som sprang i gaten
dem nådde dere igjen.

3. Forfattaren John Updike brukte dei siste åra før han døydde i 2009 på å skrive eit 30 sider langt dikt om livet, kalla "The Endpoint". Av åpenbare grunnar går det ikkje an å poste heile diktet, men eg kan anbefale diktsamlinga "The Endpoint and other poems" på det sterkaste. Ei av strofene går slik:

A life poured into words - apparent waste

intended to preserve the thing consumed.

For who, in that unthinkable future

when I am dead, will read? The printed page

was just a half-millennium´s brief wonder,

Erasmus´s and Luther´s Gutenberg -

perfected means of propagating thruth,

or lies, screw-pressed one folio at a time.