Paul Auster - Illusjonenes bok

Illusjonenes bok
Aschehoug 2002
Oversatt av Jon Rognlien
326 sider



Eg liker coveret på denne boka. Det viser ein kvitt dress, utan mann inni seg, som går gjennom ein tom kinosal. Det er noko absurd og samtidig svært realistisk over denne illustrasjonen. Og dette passar svært godt til boka. For boka er svært realistisk og svært absurd, på same tid.

Litteraturprofessor David Zimmer har mista kona og to sønnar i ei flyulykke. Etter ein lengre sorgperiode med whiskeyflaska framføre TV-skjermen, kjem han tilfeldigvis over stumfilmane til Hector Mann. Dei får David til å le, og dermed bestemmer han seg for å sjå alle filmane Hector Mann har laga. Hector Mann var ein viktig figur i Hollywood på 20-talet, men han forsvann plutseleg utan spor. Det er rimeleg å anta at han er daud. I byrjinga av 80-talet, fekk ei rekke museum tilsendt kopiar av Mann sine arbeid, anonymt. David reiser rundt til musea og skriv ei bok om filmane til Mann. Ei tid etter at han er ferdig med denne boka, får han eit brev frå Frieda Spelling, som hevdar at ho er kona til Hector Mann, at Hector Mann lever og at han har laga fleire filmar etter forsvinninga si. David tvilar sjølvsagt, men let seg etterkvart overtyde av Alma, som har vekse opp på ranchen til Hector og Frieda. Det viser seg at Hector Mann har laga ei rekke filmar som skal destruerast innan 24 timar etter at han er daud. Dei skal ikkje visast til publikum.

Plottet er i seg sjølv absurd. Ei stor del av historia handlar om korleis Mann, som på den tida var verdsberømt frå filmlerretet og kunne kjennast igjen av kinopublikum på kvart eit gatehjørne, klarar å forsvinne og skape seg eit liv isolert frå samfunnet. Dette i seg sjølv gir rom for ei lite sannsynleg, men likevel svært spennande historie.

Mann er i ein svært privilegert økonomisk situasjon, som gjer at han har råd til å lage film for kunsten si skuld. Han er ikkje hemma av at dei konvensjonane publikum krev, fordi han lagar ikkje film til publikum. Målet med filmane er at dei skal destruerast utan å bli sett. Dette reiser eit spørsmål om formålet med kunsten. Kva er formålet med filmane, dersom dei ikkje skal visast for eit publikum? Hector Mann lagar film for filmen si skuld, og spørsmålet blir jo kan ein lage kunst for kunsten si skuld? Dette blir problematisert gjennom at David og Alma, som fortel hilstoria om Hector sine filmar har eit ønske om å vise desse filmane fram. David beskriver fleire gonger Hector sitt prosjekt som eit nihilistisk prosjekt. Formålet med filmane er ikkje publikum, men denne intetheten.

Filmane speler ei sentral rolle i boka. Fleire av Hector Mann sine filmar blir skildra i detalj, nærast bilete for bilete. Den lengste filmskildringa strekker seg over meir enn 20 sider. Det er veldig spesielt for meg som lesar å lese desse filmskildringane. Det kjennest ikkje som om eg les i ei bok, men som om eg faktisk ser ein film. Detaljrikdommen i desse skildringane imponerer meg.

Personane i boka er realistiske. David Zimmer, enkemannen som forsøker å drukne sorgen i alkohol, blir skildra på ein truverdig måte, utan sentimentale klisjèar. Dei lange monologane hans er nøkterne og samtidig svært fengande. Forfattaren brukar eit rikt språk og oversettinga er svært god.

Eg likte Illusjonenes bok svært godt. Handlinga er fengande og ny, språket er godt og dei filosofiske spørsmåla boka reiser, blir reist på ein ny måte.